Zaprezentowany nowy program partii rządzącej „Polski Ład” zawiera cały szereg różnych propozycji, które odnoszą się też do samorządu terytorialnego.

Potrzebne konkrety

Jak zwrócił uwagę Zygmunt Frankiewicz, prezes ZMP, nie ma w tym dokumencie konkretów, które pozwoliłyby na ocenę konsekwencji proponowanych zmian. Dlatego trzeba zadać pytania rządzącym o szczegóły tych rozwiązań. - Dopiero gdy je poznamy, będziemy mogli policzyć skutki, również te finansowe, dla miast. Już teraz z informacji podawanych przez Ministerstwo Finansów wynika, że straty finansowe po stronie samorządu są ogromne, bo wynoszą 10-11 miliardów złotych. – mówił senator. Na podstawie roboczych zestawień eksperckich ZMP, widać także, że proponowane zmiany podatkowe wraz z rosnącą inflacją, spowodują dalszy wzrost wydatków bieżących oraz zmniejszanie nadwyżki operacyjnej (NO) w wielu samorządach. Obecnie ujemną NO netto (na koniec 2020) ma 317 JST. Jeśli JST stracą w dochodach z PIT 10-11 mld zł, to oznacza 20% mniej dochodów z PIT oraz stratę 4,0% dochodów bieżących. Po zmianach podatkowych w ramach „Polskiego Ładu” nadwyżkę operacyjną netto ujemną będzie miało aż 1083 JST. To rodzi niepokój.

Realne zagrożenie dla samorządności

Dlatego samorządowcy z miast członkowskich Związku stanowczo zaprotestowali przeciwko ograniczaniu dochodów własnych JST oraz zastępowaniu ich części dotacjami, które mają charakter uznaniowy. - To niszczy podmiotowość samorządów i nie możemy się na to godzić. Kiedy będziemy dysponowali pełnymi analizami, upublicznimy je i będziemy chcieli dyskutować na ten temat z rządem, ponieważ - jeśli sprawy dalej się tak potoczą - może to oznaczać faktyczny kres samorządności. To nie są jedynie tylko słowa, to jest realne zagrożenie – argumentował Z. Frankiewicz.

- Rząd ma prawo do takich zmian, ale my mamy prawo domagać się zwiększonych udziałów w podatku PIT, w przeciwnym razie przez ograniczenie dochodów własnych nie będziemy mogli finansować działań bieżących. Państwo nie może nie zrekompensować nam tych strat – podkreślał Krzysztof Żuk, prezydent Lublina. - Zażądajmy wyliczeń, kto zyska, a kto straci.

- Pojawiające się propozycje subwencji inwestycyjnej nie rozwiążą problemów polskich samorządów dotyczących równoważenia się dochodów i wydatków bieżących. Oczekujemy na realną dyskusję z rządem na temat zagwarantowania polskim samorządom dochodów własnych – mówił Tomasz Andrukiewicz, prezydent Ełku. Chodzi przecież o dochody, wypracowane przez mieszkańców, które powinny być przeznaczone na rozwój danego miasta.

Zarząd Związku zdecydował, że należy przyjąć wspólnie przez wszystkie korporacje samorządowe, tworzące stronę samorządową KWRiST, stanowisko w tej sprawie, i zwrócić się do MF o niezbędne dane (pismo w załączeniu). Uzgodniono, że po zebraniu szczegółowych uwag z miast na temat rozwiązań proponowanych w „Polskim Ładzie”, zostanie przygotowane stanowisko ZMP na temat całego dokumentu. W załączeniu stanowisko Zarządu ZMP w sprawie możliwych skutków wprowadzenia niektórych przedsięwzięć z programu „Polski Ład”.

W obronie aktywności obywatelskiej

W trakcie posiedzenia 18 maja Zarząd ZMP zdecydowanie sprzeciwił się zapisom projektu ustawy przygotowanego przez MSWiA o ochotniczej straży pożarnej, które wprowadzają – zdaniem reprezentantów miast - rewolucyjne zmiany, likwidują OSP w obecnym kształcie, niszcząc tym samym wieloletnią tradycję tej oddolnej aktywności społeczności lokalnych. Stanie się tak m.in. dlatego, że dotychczasowe jednostki OSP, które nie będą w stanie utworzyć JRG OSP, przestaną być jednostkami ochrony przeciwpożarowej i nie będą mogły brać udziału w działaniach ratowniczo-gaśniczych. Ujednolicenie kwestii organizacyjno-prawnych, zaproponowane w tej regulacji, spowoduje wygaśnięcie również działalności społecznej i kulturalnej realizowanej przez Ochotnicze Straże Pożarne. Projekt zwiększa ponadto zakres obowiązków i obciążenie finansowe JST w związku z utrzymaniem OSP.

W opinii członków Zarządu Związku, przyjęcie tego typu rozwiązań przyniesie więcej szkody niż pożytku systemowi ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa w Polsce. Może być źródłem chaosu, który narazi obywateli na niepotrzebne niebezpieczeństwo. Jest też niedobrym przykładem dławienia lokalnej aktywności społecznej. Zdaniem burmistrzów i prezydentów z miast członkowskich ZMP, uczestniczących w pracach Zarządu, obecny stan prawny całkowicie reguluje ten obszar, zapewniając prawidłową współpracę między gminą, jednostkami ochotniczych straży pożarnych oraz państwową strażą pożarną.

Uwagi do przekazania

W kwestii senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (liberalizacja odległości instalacji od zabudowań mieszkalnych, z „kryterium 10H” na „kryterium 5H”), zasiadający w Zarządzie, postanowili przekazać uwagi z miast do autorów regulacji. Podobną decyzję podjęto wobec uwag do projektów ustaw Ministerstwa Klimatu i Środowiska – Prawo ochrony środowiska (dotyczy m.in. funkcjonowania systemu oceny i zarzadzania jakością powietrza oraz zakłada bardziej szczegółową sprawozdawczość) oraz Ministerstwa Zdrowia o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (odpowiedzialność za błędy dotyczące szczepień), a także do projektów rozporządzeń - MAP ws. realizacji publicznej usługi hybrydowej w obrocie krajowym oraz MFFiPR ws. faktur.

Negatywne opinie

Członkowie Zarządu Związku negatywnie zaopiniowali projekt rozporządzenia RM ws. wynagradzania pracowników samorządowych (podnosi koszty bez rekompensaty) i RM ws. szczegółowych warunków realizacji rządowego programu „Dobry start” (przeniesienie prowadzenia postępowań w sprawie tego świadczenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych już od 1 lipca br., czyli w połowie roku, co spowoduje negatywne konsekwencje dla JST).

Pozytywnie z uwagami

Zarząd zaopiniował pozytywnie projekt ustawy o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające Prawo oświatowe (przesunięcie - ze względu na pandemię i naukę zdalną - terminu wprowadzenia czwartego, z dodatkowego przedmiotu, egzaminu dla 8-klasistów).

Z kolei pozytywna opinia ZMP dotycząca projektu rozporządzenia MC ws. prowadzenia Rejestru Dowodów Osobistych jest uzależniona od zapewnienia przez resort odpowiedniego oprogramowania na komputerach obsługujących System Rejestrów Państwowych (SRP), które pozwalałoby na tworzenie odpowiednich plików z minimalnym chociażby szyfrowaniem danych biometrycznych. Bez tego JST nie będą w stanie wydawać dowodów osobistych.

Samorządowcy z miast w trakcie opiniowania projektu rozporządzenia MZ ws. szpitalnego oddziału ratunkowego, zauważyli zagrożenie dla lądowisk wybudowanych przed 2019 rokiem, które na mocy nowych przepisów mogą zostać wyłączone z użytkowania, gdyż ich dostosowanie w pełnym zakresie do określonych w załączniku do rozporządzenia wymagań, nawet przy wydłużonym terminie, nie będzie możliwe. Aby temu zapobiec, konieczne jest uwzględnienie odstępstwa polegającego na wydawaniu każdorazowo, jednostkowej zgody na użytkowanie tych lądowisk. Inne propozycje zawarte w tym rozporządzeniu zostały przyjęte bez zastrzeżeń.

Z Komisji ZMP

Zarząd zapoznał się z uwagami Komisji Geodezji ZMP do projektu rozporządzenia MRPiT ws. ewidencji gruntów i budynków. Ustalono, że zostaną one przekazane do resortu, a także zaprezentowane i poddane dyskusji podczas spotkania Komisji z Głównym Geodetą.

Członkowie Zarządu zaakceptowali również stanowisko Komisji Praw Człowieka i Równego Traktowania ZMP w sprawie nauczania dzieci cudzoziemskich i postanowili je przekazać do MEN. Na następnym posiedzeniu na wniosek Dąbrowy Górniczej zostaną przedyskutowane rządowe propozycje dotyczące edukacji specjalnej.

***

Zarząd Związku przyjął w poczet miast członkowskich Głuszycę i Polanicę-Zdrój. Do ZMP należy już 340 miast.

Ustalono, że następne posiedzenie Zarządu ZMP odbędzie się 11 czerwca w formule hybrydowej w Zduńskiej Woli. Wcześniej, 25 maja, Zarząd spotka się online, aby omówić uwagi z miast dotyczące „Polskiego Ładu”.

Joanna Proniewicz
rzecznik prasowa ZMP

Załączniki:
Stanowisko Zarządu ZMP w sprawie możliwych skutków wprowadzenia niektórych przedsięwzięć z programu „Polski ład”
Pismo organizacji samorządowych do Premiera RP