Obrona interesów miast

Związek Miast Polskich walczy o sprawy polskich miast.

Reprezentuje interesy ponad 350 samorządów miejskich i na ich rzecz prowadzi lobbing legislacyjny. Jest silną i skuteczną ogólnopolską organizacją, integrującą miasta członkowskie wokół wspólnych celów. Aktywnie angażuje się w działania wspierające samorządność lokalną i decentralizację oraz dąży do lepszego rozwoju polskich miast.

Poprzez udział w licznych gremiach krajowych i międzynarodowych stara się być aktywnym i skutecznym ambasadorem spraw samorządowych oraz partnerem merytorycznym polskich miast. ZMP zapewnia także wsparcie eksperckie dla miast.

Związek reprezentuje interesy miast członkowskich w organizacjach europejskich zrzeszających samorządy w Komitecie Regionów Unii Europejskiej, Radzie Gmin i Regionów Europy (CEMR), Kongresie Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CLRAE).

Działalność ZMP na rzecz obrony wspólnych interesów miast poprzez opiniowanie i inspirowanie projektów aktów prawnych w zakresie finansów JST:

przedstawienie podczas obchodów Dnia Samorządu Terytorialnego (2023) w Senacie RP wspólnie z innymi organizacjami samorządowymi informacji o stanie samorządu terytorialnego w Polsce oraz konkretnych rozwiązań legislacyjnych w postaci gotowych projektów aktów prawnych, dotyczących m.in. finansów JST;
wywalczenie – mimo pierwotnej zapowiedzi ich braku – kolejnych rekompensat ubytku we wpływach z udziałów JST w podatku PIT, w postaci: dodatkowej subwencji (8 mld zł), przekazanej na końcu roku 2021 na poczet ubytków z PIT w r. 2022, dodatkowego udziału w podatku PIT - 13,7 mld zł (2022) i dodatkowej subwencji - 14,4 mld zł (2023); kwoty te są dzielone w sposób arbitralnie ustalany przez rząd i nie stanowią pełnej rekompensaty ubytków w dochodach z PIT, zwłaszcza w miastach;
przedstawienie własnych tez dotyczących zmian systemowych w finansach JST (2022), a także dwa doraźne projekty ustaw (2023), przyjęte przez Senat: zwiększenie udziałów JST w podatku PIT oraz zwiększenie części oświatowej subwencji ogólnej do 3% PKB (obecnie 1,98%);
przedstawienie projektu zmiany przepisów dot. taryf za wodę i ścieki; projekt uzgodniono w trybie roboczym ze stroną rządową, która jednak nie wywiązała się z obietnicy nadania mu biegu jeszcze w tej kadencji sejmu (2023);
przedłużenie (2021) terminu uchwalenia budżetu JST oraz rozluźnienie reguły wydatkowej w kolejnych latach;
przedstawienie projektu ustawy o subwencji rozwojowej (quasi-zwrot VAT-u) oraz rozpoczęcie w ten sposób debaty o systemowych zmianach w finansach JST (2020);
wprowadzenie (2020) do tzw. Tarczy 4.0, zawierającej liczne przepisy szczególne i działania osłonowe dla różnych podmiotów podczas epidemii, rozwiązań korzystnych dla JST (w tym rozluźnienie reguły wydatkowej w roku 2020);
przyspieszenie o 5 lat (2021 zamiast 2026) zmiany wzoru w art. 243 ustawy o finansach publicznych, dzięki czemu zdolność kredytowa JST wzrosła corocznie o ok. 3 mld zł (2020);
przedłożenie Senatowi RP (2020) pakietu projektów ustaw, które mają stać się projektami inicjatyw legislacyjnych izby wyższej, a dotyczą m.in.: rekompensaty ubytków we wpływach z podatku PIT, przywrócenia subwencji rekompensującej ubytki ustawowe, zwrotu VAT-u od inwestycji samorządowych;
wzrost ryczałtu dla szpitali lokalnych o 4 punkty procentowe (wspólnie z ZPP; 2019);
sporządzenie Raportu o stanie finansów JST (2019), aktualizowanego odtąd w kolejnych latach, oraz Raportu o finansowaniu oświaty (2018);
w nowelizacji ustawy o finansach publicznych w kwestii uwzględniania planowanych przychodów ze sprzedaży mienia komunalnego przy ustalaniu limitu zobowiązań uzyskano odłożenie w czasie części zmian zwiększających rygory limitu zobowiązań (w tym kwestii środków ze sprzedaży mienia aż do roku 2025), w wyniku uzgodnień z MF (2018);
przedstawienie własnego pakietu 7 projektów zmian w ustawach dotyczących finansów samorządowych (w tym art. 243 ustawy o finansach publicznych) oraz – wraz z Unią Metropolii Polskich – propozycji zmian w podatku od nieruchomości w zakresie opodatkowania gruntów (2017);
zablokowanie (2017) niekorzystnej nowelizacji ustawy o finansach publicznych (art. 243);
podjęcie przez Ministra Finansów rozmów w sprawie zrekompensowania samorządom skutków zwiększenia kwoty wolnej od podatku PIT (2016);
zgłoszenie do Sejmu obywatelskiego projektu zmian w ustawie o dochodach JST
(akcja „Stawka większa niż 8 mld” w 2012 r., ponad 300 tys. podpisów), do rozpatrywania, którego Sejm powrócił w grudniu 2015 r.;
korekta subwencji „szkolnej” dla miast w 2005 roku, która skutkuje aż do dziś;
przywrócenie korzystniejszego dla miast algorytmu podziału subwencji „szkolnej” (2004/5);
znaczące modyfikacje w nowej ustawie o dochodach JST, która uzyskała kształt znacznie korzystniejszy niż pierwotny projekt rządowy (2003);
zrekompensowanie gminom ubytku wynikającego ze zmian w Karcie Nauczyciela, poprzez eliminację tzw. „błędu ministra Handtke” (2000); rekompensata została ustalona dzięki masowej akcji Związku, z udziałem 1500 miast i gmin i wyniosła ok. 1,6 mld zł w skali kraju; skutkuje ona do dziś, ponieważ łączna kwota subwencji jest gwarantowana;
zablokowanie niekorzystnego dla miast projektu zmian w ustawie o dochodach JST (2000);
wzrost udziału gmin we wpływach z tytułu użytkowania środowiska (wzrost gminnego i ustanowienie powiatowego funduszu ochrony środowiska, które następnie zostały włączone do dochodów własnych) (1998);
rezygnacja z zamrożenia stawek podatków i opłat lokalnych (1996);
rezygnacja ze zmniejszenia udziału gmin w CIT z 5% do 2% (1994);
wyrok TK z 1993 roku, dzięki któremu zaniechano obciążania miast skutkami finansowymi kosztów budowy infrastruktury towarzyszącej budownictwu mieszkaniowemu z lat 1982-1991; dla niektórych miast skutki tego wyroku były większe niż ich roczny budżet.

Obrona wspólnych interesów miast poprzez opiniowanie i inspirowanie projektów aktów prawnych w zakresie innym niż finansowy:

przedstawienie podczas obchodów Dnia Samorządu Terytorialnego w Senacie RP wspólnie z innymi organizacjami samorządowymi informacji o stanie samorządu terytorialnego w Polsce oraz obszernego pakietu konkretnych rozwiązań legislacyjnych w postaci 20 gotowych projektów aktów prawnych, dotyczących wielu ważnych, w tym ustrojowych problemów JST (2023);
wynegocjowanie w wyniku rozmów ze stroną rządową doprecyzowania zapisów dotyczących ceny maksymalnej energii elektrycznej dla JST na 2023 r., sprzedaży rezerwowej, oświadczeń do zastosowania ceny maksymalnej w 2022 r. (2022-2023);
uzyskanie częściowo korzystnych zmian w nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (2023);
doprowadzenie do zawetowania przez prezydenta RP ustawy o systemie oświaty („lex Czarnek”), ograniczającej autonomię JST (2022-2023);
szybkie uchwalenie specjalnej ustawy dotyczącej tworzenia warunków prawnych pobytu uchodźców z Ukrainy w Polsce, dzięki wyjątkowo dobrej współpracy z centralną administracją rządową (przyjęto większość naszych uwag i propozycji); konstruktywna współpraca trwała także przy kolejnych nowelizacjach tej ustawy (2022);
doprowadzenie do korzystanej dla JST zmiany od 1 stycznia 2022 r. w sprawie zakresu zwolnień z podatku od nieruchomości w odniesieniu do infrastruktury kolejowej (2021);
opracowanie obszernej informacji prawnej i wskazówek dla miast, które są w trakcie procesów sądowych - działania zmierzające do odwrócenia niekorzystnego trendu związanego z roszczeniami wobec miast podmiotów prowadzących przedszkola i szkoły niepubliczne; opracowanie projektu nowelizacji ustawy o finansowaniu oświaty w tym zakresie (2020-2023);
przedłożenie Senatowi RP (2020) pakietu projektów ustaw, które mają stać się projektami inicjatyw legislacyjnych izby wyższej, a dotyczą m.in.: zniesienia zakazu łączenia mandatu samorządowego z mandatem senatora, zniesienia ograniczenia liczby kadencji wójta czy samodzielności w wykonywaniu zadań własnych (klauzula generalna);
po części korzystne zmiany w doraźnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie – potrójna stawka za śmieci niesegregowane i obrona in-house (2019);
wprowadzenie korzystnych zmian w projekcie nowelizacji ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (porozumienia terytorialne, polityka miejska) i Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (2019);
opracowanie Raportu o stanie małych i średnich miast (2019);
powstrzymanie podwyżek cen energii elektrycznej (2018) – w wyniku naszych działań skierowany do Sejmu rządowy projekt ustawy, której celem było powstrzymanie cen energii, został uzupełniony o autopoprawkę, obejmującej m.in. ceny energii dla JST (w rezultacie ceny energii w 2019 r. zostały ustalone na poziomie taryf i cenników sprzedawców, obowiązujących 30 czerwca 2018 r.);
opracowanie systemowego, zgodnego z zasadami EKSL, projektu nowelizacji ustawy o pracownikach samorządowych dotyczącego kształtowania wynagrodzeń pracowników samorządowych, w tym pochodzących z wyboru i powołania (2019);
wprowadzenie śródmiejskich stref parkowania w ustawie o drogach publicznych dających możliwość pobierania opłat za postój pojazdów samochodowych oraz przewrócenie bezprzetargowego zbywania nieruchomości na rzecz użytkowników wyłonionych w trybie PPP w nowelizacji ustawy o PPP (2018);
doprowadzenia do utrzymania JOW-ów w gminach do 20 tys. mieszk., pozostawienia radom gmin prawa ustalania okręgów wyborczych, rezygnacji z możliwości kandydowania do rad osób spoza gminy, utrzymania bez zmian statusu skarbnika gminy, utrzymania głosowania korespondencyjnego osób niepełnosprawnych w ustawie o zwiększeniu udziału obywateli w życiu publicznym (2018);
wejście w życie postulowanej od lat przez Związek zmiany art. 36 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, która znosi roszczenia finansowe za zmiany w planach wymuszone przez zmiany ustaw i rozporządzeń oraz decyzje innych władz publicznych (2018);
zawetowanie przez Prezydenta RP na wniosek Związku niekorzystnej nowelizacji ustawy o RIO (2017);
wycofanie się po znacznej mobilizacji naszego środowiska wprowadzenia z mocą wsteczną ograniczenia liczby kadencji bezpośrednio wybieranych wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (2017);
wycofanie się ze sposobu wprowadzenia do aktów planistycznych gmin nowych map ryzyka powodziowego, do czego przyczyniła się ekspertyza dotycząca jakości tych map, opracowana na zlecenie Związku (2016);
skuteczne wywalczenie zmian w poselskim projekcie ustawy o powiecie metropolitalnym, która została ostatecznie uchwalona jako ustawa o związkach metropolitalnych (2015); najważniejszym osiągnięciem w tej ustawie jest – mimo protestu resortu finansów – wzrost o 5 % udziału gmin tworzących związek metropolitalny w podatku PIT;
opracowanie samorządowego projektu ustawy o rewitalizacji (2013) i uchwalenie na jego podstawie, choć ze zmianami, ustawy o rewitalizacji (2015);
przywrócenie dofinansowania społecznego budownictwa czynszowego (2015);
dodanie do ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju nowego rozdziału „Polityka miejska” (2014);
zwiększenie rangi polityki miejskiej w ustawie o działach administracji rządowej (2012);
uchwalenie ustawy o Komisji Wspólnej Rządu i ST (2005); podczas wspólnych spotkań strony rządowej i samorządowej udaje się wynegocjować setki korzystnych dla samorządów zmian w rządowych projektach ustaw i rozporządzeń. Sprawy będące przedmiotem posiedzeń skutkują na wszystkie polskie miasta.
zablokowanie niekorzystnych dla miast projektów ustawy o planowaniu przestrzennym i ordynacji wyborczej (2004-2006);