Członkowie Zarządu rozmawiali o projekcie Krajowej Polityki Miejskiej 2030. Przedstawiciele miast podkreślali, że zaproponowane zmiany idą w dobrym kierunku. Ustalono, że zgłoszone przez miasta uwagi systemowe oraz szczegółowe (w załączeniu) dotyczące rozwiązań oraz mechanizmów wdrożeniowych zostaną przekazane autorom dokumentu. Więcej.

Koniec patologii?

Senator Zygmunt Frankiewicz, prezes ZMP omówił proces legislacyjny projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych dotyczący infrastruktury kolejowej. Projekt ten, który ma zapobiec unikania płacenia podatku od nieruchomości przez podmioty, mające na swoim terenie tory kolejowe, wyszedł z Senatu ponad rok temu. Sejm zajął się nim, ale równocześnie powstał rządowy projekt w tej sprawie, który Związek zaopiniował negatywnie, dlatego że chociaż załatwiał on zasadniczą kwestię zgłaszaną przez samorządy, ale jednocześnie rozszerzał zwolnienia o infrastrukturę usługową i nieczynną. Sejm przyjął ustawę przygotowaną przez rząd z jedną i ważną poprawką dla JST, która gwarantuje wejście w życie przepisów od 2022 roku, a nie od 2023 roku. Jak zapewnił prezes ZMP, straty wynikające z tych nowych zwolnień będą jednak 7 razy mniejsze niż te pierwotne. W jego opinii warto, aby Senat przyjął tę ustawę bez poprawek, aby nie pogłębiać strat finansowych samorządów. Bój o zmianę tych przepisów trwa bowiem już od 5 lat – Dzięki temu ta patologia skończy się 1 stycznia 2022 roku – mówił Z. Frankiewicz. – Zostanie naszym zdaniem mocno niedoskonałe prawo, które kiedyś przy jakiejś okazji trzeba będzie zmienić.

Destrukcyjne zmiany w referendum lokalnym

Zdecydowanie i jednoznacznie negatywnie członkowie Zarządu Związku zaopiniowali poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym. Wskazywano, że będzie to narzędzie, dzięki któremu pod pozorem „umożliwienia obywatelom czynnego decydowania w sprawach wspólnoty samorządowej” będzie można w sposób zdecydowanie łatwiejszy przeprowadzić procedurę odwołania organów JST wybranych w demokratycznych wyborach. Katastrofa, populizm, zaprzeczenie demokracji, umyślne osłabianie samorządu – padały takie oceny i argumenty. Bardzo kontrowersyjne jest zniesienie wymaganego progu frekwencji, który może również wypaczyć ideę demokracji bezpośredniej. Teoretycznie może zaistnieć sytuacja, że uprzednio rozstrzygnięta sprawa przy niewielkiej frekwencji zostanie zmieniona w kolejnej, na skutek mobilizacji niezadowolonych z pierwotnego rozstrzygnięcia. Brak progu może okazać się też bardzo destrukcyjny dla procesu inwestowania w miastach. Samorządowcy podkreślali, że o losach społeczności lokalnej nie może decydować jakaś jedna, nieliczna grupa osób. W inicjatywach referendalnych konieczne jest zachowanie zasady minimalnej aktywności obywatelskiej. Dążenie do ewentualnego znoszenia takiego progu, wcale może nie doprowadzić do wzrostu aktywności obywatelskiej, a wręcz przeciwnie - może skutkować dalszym poszerzaniem apatii społecznej. W opinii Zarządu ZMP, dotychczasowy kompromis dotyczący 30% progu powinien zostać utrzymany.

Z kolei wydłużenie do 6 miesięcy czasu na zbieranie podpisów (aktualnie obowiązuje 60 dni), sprawić może, że w jakimś mieście będzie trwać permanentnie kampania wyborcza. Wskazywano ponadto, że przedmiotem referendum powinny być sprawy istotne z punktu widzenia mieszkańców, a potwierdzeniem wagi tych spraw jest zebranie jak największej liczby podpisów pod poparciem danej inicjatywy. Problem z ich zebraniem może świadczyć o braku zainteresowania nią.

Niewłaściwe jest też w opinii członków Zarządu Związku umożliwienie przeprowadzania referendum lokalnego w terminie wyborów do Sejmu RP i Senatu RP, Prezydenta RP czy Parlamentu Europejskiego, dlatego że sprawy lokalne mogłyby być zdominowane przez politykę ogólnopolską. Rozstrzygnięcia uzyskane w takim referendum, podejmowane pod presją polityki krajowej, mogą nie pokazać faktycznych preferencji społeczności lokalnej.

Ze względu na brak konsultacji społecznych trudno uznać, że przedstawione propozycje rzeczywiście odpowiadają oczekiwaniom społecznym. W art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym zawarty jest bardzo szeroki katalog spraw, które potencjalnie mogą być poddane pod referendum. Trudno sobie wyobrazić sprawne zarządzanie gminą i efektywne realizowanie programu wyborczego burmistrza czy prezydenta, zaakceptowanego już przecież w trakcie wyborów bezpośrednich, kiedy taka duża liczba zadań mogłyby być potencjalnie konsultowana w drodze tak kosztownego instrumentu, jakim jest referendum.

Zarząd zdecydował, że do negatywnego stanowiska zostanie dołączony przegląd funkcjonowania tego mechanizmu w innych krajach (np. w Szwajcarii).

Przeciwko ograniczaniu wpływu gmin

Zarząd ZMP negatywnie zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze zgłoszony przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Arkadiusz Chęciński, prezydent Sosnowca mówił o tym, że uznanie złoża kopaliny za złoże strategiczne, w trybie określonym w projekcie ustawy znacząco może ograniczyć wpływ gmin na sposób zagospodarowania swoich terenów. Zapisy dotyczące złoża strategicznego praktycznie pozbawiają gminy możliwości uzgadniania spraw związanych z eksploatacją górniczą , a tym samym ingerują w ich władztwo planistyczne. Oprócz tego obowiązek ujawnienia złoża strategicznego w dokumentach planistycznych gminy związany jest m.in. z wprowadzeniem w granicach występowania złoża zakazu zabudowy. Taki zapis naraża JST na wystąpienie przez właścicieli nieruchomościami o odszkodowanie z tytułu utraty wartości gruntów (np. przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, usługową itp.). Dodatkowo samorządowcy z miast zwracali uwagę na to, że projekt wydłuża znacznie czas wydawania koncesji.

Niepotrzebne zmiany w pomocy społecznej

Negatywnie również reprezentanci miast zasiadający w Zarządzie zaopiniowali senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej, ponieważ jest de facto powieleniem zapisów znajdujących się już w ustawie o pomocy społecznej (art. 103 ust. 2). Projekt ma na celu zagwarantowanie większej ochrony dzieciom pensjonariuszy przebywających w domach pomocy społecznej, przed obowiązkiem partycypowania w kosztach ich pobytu, w szczególności w przypadkach, rażącego niewywiązywanie się z obowiązków alimentacyjnych, rażącego zaniedbywania obowiązków rodzicielskich. Obecnie organy administracji publicznej, zanim dojdzie do wydania decyzji, w toku czynności zmierzających do wypracowania konsensusu z osobami zobowiązanymi, informują je nie tylko o możliwości wystąpienia z wnioskiem o zwolnienie z całości lub części opłaty, ale także o dokumentach, które powinny być doręczone, a które mogą pomóc w uzyskaniu decyzji o zwolnieniu.

Taką samą opinię uzyskał projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej przygotowany przez Koalicję Obywatelską, która proponuje rozszerzanie katalogu składników niewliczanych do dochodu. Niesie to bowiem za sobą negatywne konsekwencje finansowe dla JST, polegające na konieczności zwiększenia nakładów na infrastrukturę np. domów pomocy społecznej. Ponadto rozwiązanie to jest społecznie niesprawiedliwe: osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji, będące jednocześnie mieszkańcami domów pomocy społecznej, otrzymują w nich pełny zakres usług bytowych, opiekuńczych i wspomagających.

„Nie” dla centralizacji i nowych podmiotów

Samorządowcy z miast negatywnie także odnieśli się do projektów ustaw: o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami, o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta (MZ) oraz o Polskim Instytucie Rodziny i Demografii (PiS). W sprawie tego drugiego projektu burmistrzowie i prezydenci miast członkowskich zwracali uwagę, że planowana zmiana podmiotu wystawiającego akredytację, tj. zastąpienie Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia Narodowym Funduszem Zdrowia, jest przejawem dążenia do pełnej centralizacji systemu ochrony zdrowia. Oprócz tego projekt ustawy nie wnosi nic pozytywnego do prowadzonej przez podmioty lecznicze działalności. Zawarte w nim zasady monitorowania i przestrzegania standardów jakości i bezpieczeństwa pacjenta są już przez podmioty stosowane. Natomiast powołanie nowej instytucji, która dubluje uprawnienia innych podmiotów publicznych (Komitetu Nauk Demograficznych PAN, Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rządowej Rady Ludnościowej, GUS) i ma zbyt daleko idące kompetencje, zdaniem Zarządu ZMP, nie jest potrzebne.

Pozytywne zmiany

Zarząd Związku pozytywnie zaopiniował projekt ustawy o zm. ustawy – Prawo energetyczne (PiS), który dotyczy przedsiębiorców i ma na celu zapobieganie zbyt dużym podwyżkom. Taką samą opinię wydano dla senackich projektów o zmianie ustaw: o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz ustawy o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej (z uwagami) oraz o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (wsparcie covidowe - możliwość uzyskiwania dodatkowych dochodów z tytułu opłaty uzdrowiskowej i dotacji).

Opinia o Lex Czarnek już wkrótce

Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP, poinformował w trakcie posiedzenia, że kiedy tylko pojawi się na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy - przyjęty i zmieniony przez rząd - o zmianie ustawy Prawo oświatowe (Lex Czarnek), zostanie przygotowana opinia w tej sprawie. Zarząd ZMP będzie w niej bronił przede wszystkim wpływu JST na wybór dyrektorów w komisjach konkursowych oraz na kształtowanie sieci szkół. Ustalono, że Związek będzie nadal współpracował z organizacjami pozarządowymi (takimi jak np. OSKKO), które są naszymi sojusznikami w proteście przeciwko zmianom w Prawie oświatowym, nie tylko w sprawie szkodliwej ingerencji w kształtowanie programów edukacyjnych, ale także samodzielności JST w kwestii zarządzania oświatą.

W obronie burmistrza

Zarząd ZMP zdecydował o wystosowaniu pisma do sądu w sprawie Krzysztofa Swata, burmistrza Krynicy Morskiej, w którym zaświadczy o tym, że miasto jest dobrze zarządzane, co pokazują np. rankingi czy wygrane konkursy (1. miejsce w konkursie szczepionkowym).

Joanna Proniewicz
rzecznik prasowa ZMP

Załączniki:
Uwagi Związku Miast Polskich do projektu aktualizacji Krajowej Polityki Miejskiej w zakresie wyzwań, rozwiązań oraz mechanizmów wdrożeniowych