Stanowisko Zarządu Związku Miast Polskich
w sprawie projektu zmian w Prawie oświatowym

Związek Miast Polskich kategorycznie protestuje przeciwko resortowemu projektowi zmian w prawie oświatowym, które ignorują fakt, że – zgodnie z ustawami ustrojowymi – edukacja jest zadaniem własnym gmin i powiatów. Konstytucja zapewnia jed­nostkom samorządu terytorial­nego samodzielność w realizacji zadań własnych, która podlega ochro­nie sądowej, do której coraz częściej musimy się odwoływać w sporach z kuratorami i MEiN. Sądy wielokrotnie orzekają na korzyść samorządu, wskazując na brak uzasad­nienia dla decyzji kuratorów oraz ignorowanie przez nich sytuacji gminy lub powiatu.

Nasze oburzenie budzi fakt, że organy nadzoru pedagogicznego podejmują decyzje w sprawach, które znacznie wykraczają poza kontrolę zgodności z prawem (art. 171 Konstytucji), nie ponosząc żadnej odpowiedzialności za ich skutki. Wszystkie konsekwencje spadają na jednostki samorządu terytorialnego, które – jako organy prowadzące szkoły – pozbawiane są możliwości podejmowania decyzji zgodnie z zasadami racjonalności i efektywności, do których stosowania są zobowiązane.

Proponowane w projekcie kolejne zmiany odbierają organom prowadzącym szkoły znaczną część i tak już bardzo ograniczonej autonomii. Jest to szczególnie nieuczciwe w sytuacji, w której w ostatnich latach radykalnie wzrosła luka finansowa między wysokością subwencji oświatowej a znacznie szybciej rosnącymi wydatkami na oświatę, przede wszystkim na skutek nieuwzględniania przy jej obliczaniu rzeczywistych skutków podwyżek płac nauczycieli.

Wyrażamy też sprzeciw wobec użytego przez MEiN w odpowiedzi na uwagi Związku Powiatów Polskich sformułowania: „z przepisów Konstytucji RP nie wynika, aby sprawami dotyczącymi oświaty czy edukacji publicznej musiał się zajmować samorząd terytorialny”. Przypominamy, że obecnie, na podstawie ustaw ustrojowych, edukacja publiczna jest zadaniem własnym JST. Dopóki tak jest, Konstytucja wiąże z przekazaniem odpowiedzialności za konkretne zadania gwarancje samodzielności w ich wykonywaniu oraz adekwatnych do zakresu przekazanego zadania środków finansowych. Resort ignoruje również postanowienie Konstytucji, że nadzór nad działalnością JST jest sprawowany wyłącznie na podstawie kryterium legalności, powołując się na przesłanki, które nie mają nic wspólnego z przepisami prawa.

Podkreślamy, że sprzeciw wobec projektu wyrażają także związki zawodowe nauczycieli, środowisko rodziców i liczne organizacje obywatelskie.

* * *

Proponowane zmiany odbierają organom prowadzącym szkoły i przedszkola rolę podmiotu odpowiedzialnego za ich prawidłowe funkcjonowanie, rozszerzając niezgodnie z art. 171 Konstytucji rolę organu nadzoru pedago­gicznego, który, nie ponosząc odpowiedzialności, ma podejmować decyzje niedotyczące tych kwestii, do których jest powołany. Projekt spowoduje degradację organu prowadzącego do czynności administracyjnych, a nie zarządczych. Kategorycznie sprzeciwiamy się rozszerzeniu zapisów art. 89 o przesłanki całkowicie uznaniowe, co ma usankcjonować dotychcza­sowe, całkowicie pozaprawne – zdaniem sądów administracyjnych – działania kuratorów.

Planowane zmiany dodatkowo odbierają dyrektorom szkół autonomię, potrzebną do zarzą­dza­nia placówkami, którymi kierują. Dyrektor straci rolę menadżera, a stanie się urzędnikiem kuratoryj­nym. Nie zgadzamy się na zmiany składu komisji konkursowych w konkursach na dyrek­torów pla­cówek (zwiększenie do 5 głosów dla przedstawicieli kuratora, bez konieczności udziału w konkursie wszystkich przedstawicieli !). Dzisiejszy stan, choć także ogranicza liczbę przedstawicieli organu prowadzącego, zapewnia jednak równowagę między podmiotami reprezentowanymi w komisji.

Projekt wprowadza bezprecedensową ingerencję kuratora w realizację stosunku pracy między dyrektorem szkoły a organem prowadzącym szkołę, który jest jego pracodawcą.

Mimo wniosków strony samorządowej, MEiN nie przedstawił analiz, z których wynikałaby konieczność wprowadzenia tak niekorzystnych dla jednostek samorządu terytorialnego zmian.

Tarnów, 27 sierpnia 2021 r. 

Za Zarząd
(-) Zygmunt Frankiewicz
PREZES ZWIĄZKU

Załączniki:
Stanowisko Zarządu ZMP - Prawo oświatowe