Stanowisko Zarządu Związku Miast Polskich

w sprawie

ciągłości działania gminy po wygaśnięciu mandatu 

wójta (burmistrza, prezydenta) w trakcie kadencji

W związku ze skandalicznymi opóźnieniami przy powołaniu przez b. premiera osób pełniących funkcję organu wykonawczego miast i gmin w miejsce osób wybranych do Sejmu i Senatu RP w dniu 15 października, a także stosowaniem przy tych decyzjach niejednolitych, niemerytorycznych kryteriów, co skutkuje w części przypadków perturbacjami i nieciągłością władzy wykonawczej w trakcie trwania kadencji, Zarząd Związku Miast Polskich przypomina swoje stanowisko z dnia 14 lutego 2020 roku.

Biorąc pod uwagę wskazane wówczas argumenty domagamy się, aby:

1. Wykorzystać sprawdzone rozwiązanie zawarte w artykule 28g ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, przypisujące obowiązki prezydenta (burmistrza, wójta) jego zastępcy (lub pierwszemu zastępcy, jeżeli zastępców jest wielu), w sytuacji, gdy prezydent (burmistrz, wójt) nie może pełnić swoich obowiązków ze względu na tzw. przemijającą przeszkodę, a więc na przykład w razie choroby trwającej powyżej 30 dni, do zapewnienia ciągłości i sprawności funkcjonowania samorządu gminnego w okresie od dnia wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta) do dnia objęcia mandatu przez nowego wójta (burmistrza, prezydenta), wyłonionego w wyborach bezpośrednich.
2. Wprowadzić zmianę przepisów ustawy o samorządzie gminnym w art. 28e, art. 28f, art. 28h i art. 28g w taki sposób, aby wprowadzić zasadę generalną, że prezydenta (wójta, burmistrza) w razie jego nieobec­ności, zarówno krótkotrwałej jak i tej związanej z wygaśnięciem mandatu, zastępuje jego zastępca i wykonuje zadania z pomocą kierownictwa gminy (innych zastępców, jeżeli są, sekretarza i skarbnika).
3. Jeżeli nie ma możliwości przejęcia zadań i kompetencji prezydenta przez zastępcę - ustawowo przesądzić powierzenie tych obowiązków w okresie przejściowym sekretarzowi gminy.
4. W celu zagwarantowania przejrzystości działania samorządu lokalnego oraz formalnego potwierdze­nia stanu faktycznego zobowiązać ustawowo premiera do potwierdzenia formalnym aktem faktu pełnienia obowiązków organu wykonawczego przez osobę, która na mocy ustawy przejmuje tę funkcję w terminie 14 dni od daty wygaśnięcia mandatu. Jeżeli premier nie wykona obowiązku w tym terminie, potwierdzenia stanu faktycznego dokonuje inny wskazany ustawowo organ.

Uzasadnienie

To najprostszy i najefektywniejszy kierunek zmiany mającej na celu zagwarantowanie ciągłości działania gminy na wypadek wcześniejszego wygaśnięcia mandatu wójta, praktycznie nierodzący żadnego ryzyka.

Rozwiązanie to likwiduje zagrożenie, które niejednokrotnie stało się faktem w okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości, kiedy to polityczne układanki i chęć przejęcia władzy wykonawczej w opozycyjnym wobec rządu samorządzie lokalnym, a nie dobro samorządu i mieszkańców gminy, przesądzały o wskazaniu osoby pełniącej obowiązki prezydenta miasta (wójta, burmistrza).

Naturalnym, dla zapewnienia sprawności realizacji zadań w okresie przejściowym, jest wykorzystanie potencjału najlepiej przygotowanego do tej roli zespołu ludzi.

W mniejszych jednostkach, w których niejednokrotnie organ wykonawczy nie ma zastępców i deleguje szereg zadań sekretarzowi, postulujemy o powierzenie obowiązków właśnie temu najwyższemu rangą urzęd­nikowi. Od 2009 r. (z dniem wejścia w życie nowej ustawy o pracownikach samorządowych) to stanowisko zmieniło charakter – z politycznego (obsadzanego poprzez powołanie) na urzędnicze (obsadzane w oparciu o umowę o pracę). Zmiana ta miała na celu ustabilizowanie sytuacji na najwyższym poziomie zarządzania jednostką samorządu terytorialnego, w tym zapewnienie ciągłości działania administracji samorządowej - niezależnie od kadencyjności jej organów: stanowiącego i wykonawczego. Art. 33 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym zrównuje kompetencyjnie sekretarza z zastępcami – prezydent może powierzyć prowadzenie spraw miasta zarówno zastępcom, jak i sekretarzowi. Powierzenie więc sekretarzowi miasta kierowania jednostką samorządu terytorialnego w okresie przejściowym, w przypadku braku zastępców, wydaje się naturalną konsekwencją zrównania jego roli w mieście z innymi stanowiskami zaliczanymi do ścisłego kierownictwa.

Dąbrowa Górnicza, 15 grudnia 2023 r. 

Za Zarząd

(-) Zygmunt Frankiewicz

PREZES ZWIĄZKU