Historia ZMP zaczyna się w listopadzie 1917 przyjęciem statutu nowo powołanej organizacji na Zjeździe Delegatów Miast. Przed ówczesnymi samorządowcami stały wielorakie wyzwania – wiele miast nie dysponowało nowoczesną infrastrukturą sanitarną, rozwijały się w nierównym tempie, bez właściwych planów urbanizacyjnych. Miasta musiały w przeciągu kilku lat dogonić swoje czasy. Podobnie po upadku komunizmu, odnowiony w 1991 roku ZMP musiał zabiegać o rewitalizację miast i prawne uporządkowanie statusu samorządów, nadganiając dziesięciolecia PRL-u. Ta paralela między początkami Związku w czasach międzywojennych a „nowymi początkami” lat dziewięćdziesiątych XX wieku zadecydowała o doborze przedstawionych zagadnień.

Wystawa „Samorządni i Niepodlegli” powstała jako część obchodów stulecia Związku Miast Polskich. Celem projektu, poza uczczeniem tej ważnej rocznicy, jest spojrzenie na największe, przełomowe momenty historii polskiej samorządności, zwłaszcza przedwojennych początków ZMP. Mamy nadzieję, że wystawa zwróci uwagę odbiorców na rolę naszej organizacji w historii Polski od czasów odzyskania przez nią niepodległości do dziś. Wystawa powstała z inicjatywy Andrzeja Porawskiego, dyrektora biura ZMP, a sfinansowana została ze środków Funduszu Dotacyjnego „Niepodległa”, wspierającego inicjatywy związane z obchodami stulecia niepodległości.

Wystawa po raz pierwszy będzie pokazana 15 grudnia w Warszawie podczas nadzwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Związku Miast Polskich. Będzie też ona towarzyszyć kolejnym wydarzeniom organizowanym w przyszłym roku przez Związek.