W czerwcu ub.r. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Ramy te określają klasyfikację działań na rzecz zrównoważonego rozwoju (tzw. taksonomię UE) z punktu widzenia potrzeb ochrony środowiska i klimatu. Mają spowodować przekierowanie środków finansowych z inwestycji nieekologicznych (np. elektrownie węglowe) na projekty przyjazne środowisku i ochronie klimatu.

Niestety w świetle tego rozporządzenia prawdopodobnie okaże się niemożliwe finansowanie ze środków publicznych budowy instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ITPO). W naszym stanowisku podkreślamy, że taka decyzja postawi pod znakiem zapytania przy­jazne środowisku wykorzystanie frakcji, która nie nadaje się do recyklingu, a zatem będzie zapełniać składowiska odpadów. Jest to co najmniej wątpliwe z punktu widzenia ochrony środowiska.

Ponadto wprowadzenie takiego rozwiązania teraz, gdy kraje „starej” Unii wybudowały setki takich instalacji ze środków publicznych, w tym zwłaszcza unijnych, stawia pod znakiem zapytania zasadę solidarności europejskiej. Przeciwnie – dla nas jest to przejaw dyskry­minacji tych, którzy ze względów historycznych później włączyli się w budowę wspólnej Europy, przez tych, którzy nie mieli tych ograniczeń i mogli wcześniej zaspokoić swoje potrzeby.

Tymczasem prawo pierwotne Unii Europejskiej jak i prawo międzynarodowe zawiera zobowiązania do zapewnienia ludności godnego życia. Łatwo wykazać, że narusza je:

1. zanieczyszczenie środowisk poprzez nadmierne składowanie odpadów na składowiskach i
2. zorganizowanie systemu gospodarowania odpadami, przez który ludność, zwłaszcza osoby najuboższe, ponoszą nieadekwatnie wysokie koszty gospodarowania odpadami.

Nie ulega wątpliwości, że ITPO stanowią istotny element systemu gospodarki odpadami komunalnymi i są konieczne to prowadzenia tego procesu w zrównoważony sposób. Między innymi dzięki ich działalności odpady nie trafiają na składowiska, co może skutkować wielolet­nim zanieczyszczeniem gleb i wód gruntowych, prowadząc do obniżenia standardu życia okolicz­nych mieszkańców. Na obecnym etapie rozwoju technologii nie jest możliwe przestawienie całej gospodarki na obieg zamknięty, a zatem nie można wykluczyć z systemu ITPO.

Funkcjonowanie ITPO z pewnością pomoże osiągnąć założony cel maksymalnie 10% poziomu składowania odpadów i jednocześnie ograniczy emisję gazów cieplarnianych, zwłaszcza metanu, z sektora odpadowego.

Wskazujemy, że inwestycje w nowe moce przerobowe ITPO, przy zachowaniu obowiązku 65% poziomu recyklingu oraz standardów ekologicznych, są niezbędne dla realizacji pozostałych krajowych celów w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi oraz wprowadzenia kra­jowego systemu gospodarowania odpadami w gospodarkę o obiegu zamkniętym.. Niektóre miasta prowadzą dziś inwestycje uzupełniające tę lukę inwestycyjną (Krosno, Bełchatów, Olsztyn Zamość), ale potrzeby są wielokrotnie większe. Tymczasem w innych krajach UE liczba funkcjonujących ITPO to m.in. 96 instalacji w Niemczech, 121 we Francji, 38 we Włoszech i 12 w Hiszpanii. Pomimo tego wiele krajów UE, m. in. Francja, Hiszpania i Włochy, nadal składuje odpady, ponieważ nie nadają się one do przetwarzania w procesach odzysku, w tym recyklingu.

Tylko rozwój ITPO doprowadzi do zmniejszenia ilości składowanych odpadów, tj. zapobiegnie uwalnianiu do gleby i wody zanieczyszczeń, emisji gazów cieplarnianych do atmosfery i wypadków na składowiskach. Zapewnia też możliwość odbioru odpadów komunalnych po akceptowalnych społecznie cenach.

Oczywiście objęcie Taksonomią ITPO może być obwarowane dodatkowymi warunkami, takimi jak:

1. określenie limitu - nie więcej niż 30% ogólnej masy wytwarzanych odpadów kierowana do termicznego przekształcenia odpadów komunalnych,
2. odzyskiwanie i przekazywanie do sieci energii elektrycznej i cieplnej,
3. zachowanie zasady bliskości przy transporcie odpadów i
4. zachowanie 65% poziomu recyclingu.

Wzywamy Parlament Europejski i Komisję Europejską do uwzględnienia przytoczonych w naszym stanowisku aspektów społecznych i okazania elementarnej solidarności z państwami naszego regionu, których nie wolno pozbawić szans zbudowania efektywnych systemów gospodarki odpadami, podobnych do tych, jakie bez przeszkód funkcjonują w krajach Europy Zachodniej.

W załączeniu: stanowisko ZMP skierowane do KE

Załączniki:
Konieczność uwzględnienia roli ITPO w taksonomii UE