Sejmowa Podkomisja gospodarki i infrastruktury komunalnej dyskutowała w maju o instrumentach wsparcia realizacji zadań z zakresu gospodarki mieszkaniowej przez jednostki samorządu terytorialnego i planach dalszego ich rozwoju.

Dobrym przykładem takiego instrumentu wsparcia mieszkaniowych inwestycji samorządowych jest Program budownictwa socjalnego i komunalnego (BSK). Mówił o nim Juliusz Tetzlaff, dyrektor Departamentu Mieszkalnictwa w resorcie rozwoju i technologii.

Gminy i powiaty mogą składać wnioski na dofinansowanie m.in. budowy bloków komunalnych (ale też remontu pustostanów gminnych), na budownictwo społeczne czynszowe, a więc Towarzystwa Budownictwa Społecznego (TBS-y), Społeczne Inicjatywy Mieszkaniowe (SIM-y) czy Społeczne Agencje Najmu (SAN-y).

Program finansowany jest ze środków Funduszu Dopłat i obsługiwany przez BGK. Dofinansowanie może wynieść nawet 80% kosztów, np. na remont pustostanów, budowę czy modernizację budynków, dzięki której zwiększy mieszkaniowy zasób gminy, a także na budowę noclegowni czy mieszkań chronionych.

Większe dofinansowanie przyniosło efekty

Limit środków w programie wynosi dziś 1 mld zł rocznie. W ostatnich latach cała kwota była wydawana; do 2020 r. nie wykorzystywano limitów. Gdy od 2021 r. znacząco podniesiono wysokość udzielanego wsparcia, a gminy składając wniosek muszą wykazać pozwolenie na budowę, inwestycje ruszają niezwłocznie. To ważne, bo na ich realizację jest 36 miesięcy.

Dzięki takiej zmianie w 2023 roku udało się osiągnąć rekordowy wynik – 10 tys. oddanych lokali mieszkalnych, podczas gdy w poprzednich latach było to zaledwie 2-3 tys. mieszkań. W związku z tak dużym zainteresowaniem samorządów, wyzwaniem na dziś jest znalezienie środków na dalsze funkcjonowanie i rozwój programu. Zapewniony na ten rok 1 mld zł wystarczył na wnioski złożone na przełomie ubiegłego i obecnego roku, co pozwoli zbudować/zmodernizować 5 tys. lokali mieszkalnych.

Kolejne wnioski na ponad 1,6 mld zł będą rozpatrzone dopiero w 2025 r. Ministerstwo Rozwoju i Technologii chce kontynuować program, podjęło więc inicjatywę legislacyjną wydłużającą jego działanie, która uzyskała pozytywną opinię KWRiST.

Zwiększenie limitu do 10 mld zł da 20 tys. lokali

Propozycja ministerialna zakłada podniesienie limitu wydatków z 1 na 5 mld zł na 2024 i 2025 r., a w kolejnych latach aż do 2030 - po 10 mld rocznie. To pozwoliłoby budować 20 tys. lokali rocznie i oddziaływałoby na cały rynek mieszkaniowy w Polsce. Tego typu mieszkania byłyby propozycją dla osób o średnich dochodach – jako alternatywa dla kredytu.

Jak informował dyrektor Tetzlaff, w najbliższym czasie projekt trafi pod obrady Rady Ministrów, a potem, jeszcze przed wakacjami parlamentarnymi – do sejmu. Decyzja o kontynuacji i zwiększeniu środków w Programie będzie więc podjęta przy przygotowywaniu ustawy budżetowej.

Jako że ustawa o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych z 2006 r., która ustanawia Program, była wielokrotnie nowelizowana i niektóre przepisy są już nieczytelne, ma być zastąpiona (przy pozostawieniu poziomu wsparcia, zasad, które się sprawdzają) nową. Ma ona uprościć pewne procedury, np. tak by TBS-y, które do tej pory musiały zgłaszać wnioski o finansowe wsparcie inwestycji za pośrednictwem gminy, mogły same je składać - za zgodą gminy. Jest też propozycja, by włączyć do Programu spółdzielnie mieszkaniowe, które chciałyby budować mieszkania na wynajem. To wstępne założenia resortu, które zostaną przekazane do konsultacji w 2. połowie roku.

Darmowe projekty dla samorządów

Wkrótce zostanie gminom udostępnionych 5 darmowych projektów budynków wielorodzinnych, które zostały wyłonione w konkursie. Zgłosiło się doń 36 pracowni się zgłosiło. Budowa budynków w technologiach oszczędzających energię jest wyzwaniem dla mniejszych gmin, więc gotowe, nowoczesne projekty mogą ułatwić proces inwestycyjny.

Program TERMO

Innym instrumentem jest Fundusz Termomodernizacji i Remontów TERMO, również zarządzany przez BGK. Mogą z niego korzystać m.in. gminy na wsparcie przedsięwzięć termomodernizacyjnych i remontowych (w tym części wspólnych budynków wielorodzinnych). W ramach KPO można uzyskać dofinansowanie na odnawialne źródła energii do 50%. Już ponad 300 tysięcy mieszkań w budynkach wielorodzinnych zasila tańszy prąd.

Samorządowe uwagi

Z samorządowego punktu widzenia informacja o tym, jak będzie wyglądała polityka mieszkaniowa państwa jest kluczowa, bo do niej muszą się odnosić działania samorządowe – przekonywał Marek Wójcik, ekspert ZMP ds. legislacji. Ważne, by myśleć w perspektywie długookresowej, również o tym, co ma być za kilkadziesiąt lat, a nie tylko w najbliższym czasie. W tym kontekście istotna jest decyzja, czy będzie dostępny np. kredyt mieszkaniowy 2% albo nawet 0%, o czym mówi się w przestrzeni medialnej.

Rozpatrując kwestie mieszkaniowe trzeba pamiętać o demografii – od lat trwa trend depopulacji w wielu miejscowościach. W niektórych gminach dzięki budownictwu mieszkaniowemu może da się ją ograniczyć i zintensyfikować działalność gospodarczą.

Promując budownictwo komunalne trzeba odpowiedzieć na pytanie, dla kogo budować te mieszkania? Do tej pory były one tworzone przede wszystkim dla tzw. grup defaworyzowanych, należałoby jednak przewidzieć wsparcie dla tych samorządów, które będą budować lub dostosowywać mieszkania do potrzeb osób starszych.

Poważnym wyzwaniem jest zagospodarowanie około 1 mln pustostanów w całej Polsce. 

Bardzo wolno ruszają inwestycje w partnerstwie publiczno-prywatnym.

Dobrym krokiem jest obowiązek współpracy developerów z samorządami przy budowie mieszkań oraz zapewnieniu infrastruktury niezbędnej mieszkańcom. Od tego bowiem zależy, jak będzie organizowana przestrzeń i jakie będzie zainteresowanie mieszkaniami.

hh