Związek Miast Polskich

W seminarium Forum Rozwoju Lokalnego pt. „Rola miasta w systemie ochrony i obrony mieszkańców – doświadczenia norweskie oraz projekty rozwiązań w Polsce”, które odbyło się 26 czerwca br. w formule online uczestniczyli przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej z Norwegii oraz przedstawiciele polskich miast i eksperci.

Rola miast w obronie i ochronie mieszkańców jest fundamentalna w obecnym czasie, gdy pojawiają się nowe zagrożenia, a jednocześnie zagrożenia znane z przeszłości nabierają często znacznie trudniejszych do kontrolowania i przeciwdziałania form. To zmusza miasta do szukania nowych sposobów i metod, by zapewniać ochronę mieszkańców i zabezpieczenie ciągłości świadczenia kluczowych usług publicznych w okresie pokoju, ale także w czasie konfliktów politycznych, a nawet zbrojnych.

W Polsce obecnie procedowana jest Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej. Jak czytamy na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, zasadniczym celem ustawy jest wypełnienie społecznego zapotrzebowania na bezpieczne i odporne środowisko cywilne w kontekście zagrożeń militarnych, w szczególności związanych z zagrożeniem ze strony Rosji.

Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej konstytuuje system ochrony ludności w Rzeczypospolitej Polskiej. Określa zadania ochrony ludności w czasie pokoju i w czasie wojny, organy i podmioty realizujące zadania ochrony ludności, zasady planowania ochrony ludności i obrony cywilnej oraz funkcjonowania systemu wykrywania zagrożeń, ostrzegania, powiadamiania i alarmowania o zagrożeniach, zasady użytkowania i ewidencjonowania obiektów zbiorowej ochrony, funkcjonowania i organizacji obrony cywilnej oraz sposób powoływania personelu do obrony cywilnej i wreszcie finansowanie ochrony ludności i obrony cywilnej. Konstrukcja systemu ochrony ludności została oparta o istniejące struktury tak, aby optymalnie wykorzystać istniejące zasoby, obejmujące w szczególności potencjał Państwowej Straży Pożarnej, ochotniczych straży pożarnych, struktur zarządzania kryzysowego, systemu powiadamiania ratunkowego, Państwowego Ratownictwa Medycznego, podmiotów leczniczych oraz organizacji pozarządowych.

- Miasta są właśnie w trakcie konsultowania projektu ustawy, która w znacznym stopniu dotyczy struktur zdecentralizowanych państwa – zarówno gmin, jak i powiatów – powiedział Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP. I zwrócił uwagę na jedną z uwag od jakiegoś czasu artykułowaną przez miasta, która dotyczy niedostatecznego uwzględnienia udziału ludności w projekcie ustawy. – Taki system ochrony ludności bez udziału ludności jeszcze nigdzie się nie sprawdził, a w krajach, które uważamy za modelowe, w tym na przykład w Skandynawii, udział ludności jest głównym spoiwem, dzięki któremu te systemy działają – zwracał uwagę.

- Główny nacisk na przygotowanie odpowiedniego systemu ochrony ludności był wywierany od dołu, a obecnie temat ten został podjęty przez rząd. Uczestniczymy w procesie konsultacji i chcemy także uczestniczyć w budowie tego systemu, która nas czeka właściwie natychmiast, zwłaszcza w związku z międzynarodową sytuacją, jaką obserwujemy

– stwierdził A. Porawski.

Podczas seminarium została przedstawiona norweska koncepcja bezpieczeństwa ludności „Total Defence”. Opiera się ona o sumę norweskich zasobów cywilnych i wojskowych współdziałających na rzecz zapobiegania kryzysom czy konfliktom zbrojnym i zarządzaniu nimi. Wszyscy współpracując robią wszystko, co do nich należy i podejmują wszelkie konieczne działania.

Społeczeństwo – to najważniejsza, podstawowa grupa docelowa działań podejmowanych w ramach systemu.

– Wszystko co robimy, każde zadanie, zawsze wpisuje się w cel ogólny, czyli bezpieczeństwo publiczne. Społeczeństwo ma cieszyć się wysokimi standardami życia w naszym wolnym i demokratycznym społeczeństwie

– podkreślał podczas seminarium z udziałem polskich samorządowców Jan Greve reprezentujący norweską Dyrekcje Obrony Cywilnej, będącą agendą Ministerstwa Sprawiedliwości i Bezpieczeństwa Publicznego.

Uczestnicy seminarium poznali doświadczenia Gdańska i Bydgoszczy w zakresie zarządzania kryzysowego i budowania odporności.

Jan Jakub Wygnański, ekspert, Prezes Fundacji Stocznia mówił o tym, na czym dziś polega trudność we włączaniu mieszkańców w działania służące budowaniu odporności miast na sytuacje kryzysowe. – My już dawno się zdemilitaryzowaliśmy – stwierdził przedstawiając perspektywę pokolenia, które 30 lat temu uwierzyło, że historia się skończyła, uznało, że już na nic nie musi się przygotowywać. Jego wieloletnie doświadczenie pracy na rzecz społeczeństwa obywatelskiego podpowiada mu, że nasze społeczeństwo ze swoją różnorodnością i płynącą z niej mądrością, jest źródłem potrzebnej dziś odporności. Mało społeczeństw ma tak długą i bogatą historię samoorganizacji jak Polacy. Zawsze się jakoś organizowaliśmy, np. w obliczu powodzi tysiąclecia. A jednocześnie trzeba pamiętać, że w naszym kraju działa 160 tysięcy organizacji obywatelskich, z których każda może się przydać i dołożyć swój miękki software do budowania bezpieczeństwa i stawiania czoła kryzysom.

- Przykłady nordyckie i to, jak działają tam obywatele, są dla nas wielką inspiracją. Jednak dla nas „totalna” to jest wojna, a nie obrona. Odwrócenie tego w naszej zbiorowej mentalności wymagać będzie wykonania ogromnej pracy, której nie da się zastąpić ustawą -  mówił ekspert.

Zachęcamy do obejrzenia zapisu całego seminarium oraz do zapoznania się z prezentacjami pod tekstem.

Na szersza relację z wydarzenia zapraszamy także do najbliższego numeru Miesięcznika „Samorząd Miejski”.

Obecny cykl FRL jest realizowany w ramach projektu kontynuacji współpracy bilateralnej polskich, norweskich i islandzkich samorządów jako przykładu wypracowania trwałych relacji po projektach dotyczących rozwoju lokalnego oraz rozbudowy współpracy w przygotowaniu kolejnej perspektywy. Projekt „Inicjatywa Bilateralna 2024-2025” realizowany jest dzięki środkom Funduszu Współpracy Dwustronnej, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021.