Związek inicjuje i realizuje ogólnopolskie projekty rozwojowe, które wzmacniają kompetencje miast i umożliwiają wymianę doświadczeń w zarządzaniu. Na te przedsięwzięcia pozyskujemy środki z innych źródeł niż składki członkowskie. Ich wielkość w 2023 r. blisko pięciokrotnie przekroczyła wpływy ze składek. Źródłem finansowania są fundusze unijne lub norweskie/EOG, zarządzane przez poszczególne ministerstwa jako instytucje zarządzające, a Związek jest ich realizatorem lub współrealizatorem. Udział w projektach jest otwarty dla miast. Nabór wynika z warunków otwartych konkursów organizowanych przez instytucje zarządzające, albo – gdy jest taka możliwość – bezpośrednio zapraszamy nasze miasta członkowskie.

Podejmując projekty, ZMP kieruje się kilkoma generalnymi zasadami:

• Projekty są adresowane do miast i ich przedstawicieli (burmistrzów/prezydentów, radnych i pracowników).
• Związek angażuje się wyłącznie w projekty, które tworzą nowe lub promują istniejące już ważne rozwiązania. Istotnym elementem metody realizacji projektów jest zawsze wymiana doświadczeń, a nie tylko działania eksperckie.
• Sposób realizacji projektów umożliwia oszczędności dla Związku, tzn. pozwala sfinansować i znacząco rozwinąć część działań statutowych Związku. Dzięki realizowanym projektom wspierana jest podstawowa działalność Związku na rzecz miast (opinie, analizy, ekspertyzy, działania medialne itp.).

Gdy jesteś w Związku, to… bierzesz udział w projektach, które rozwijają Twoje miasto i przynoszą wymierne korzyści mieszkańcom. #WartoByćwZwiązku

Rozmowa z Tomaszem Potkańskim, zastępcą dyrektora Biura ZMP ds. badań i rozwoju

Jakie jest znaczenie projektów w działaniach Związku Miast Polskich dla miast członkowskich? Dlaczego Związek je realizuje?

Związek Miast Polskich realizuje projekty dla miast finansowane w całości lub przeważającej części ze środków dotacyjnych. Podejmujemy się realizacji projektu wtedy, gdy daje on możliwość wypracowania lub przetestowania nowych metod i narzędzi przydatnych miastom. Nie wdrażamy projektów typowych, powtarzalnych – to jest zadanie podmiotów rynkowych, do których się nie zaliczamy. Staramy się poprzez projekty wypracowywać, testować i promować nowoczesne metody i narzędzia zarządzania w samorządzie, które wcześniej nie były stosowane lub były stosowane zbyt wąsko.

Czego dotyczą i jakie korzyści dają miastom te przedsięwzięcia?

Przykładowo, w latach 2019-2024 realizowaliśmy jako partner Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej Program „Rozwój lokalny” finansowany ze środków norweskich. Był skierowany do miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze. Testowaliśmy w nim z powodzeniem zintegrowane planowanie i wdrażanie kompleksowych działań rozwojowych z udziałem podmiotów z wielu sektorów – w granicach administracyjnych danego miasta. W aktualnie realizowanym Polsko-Szwajcarskim Programie Rozwoju Miast (2023-2029) testujemy i promujemy zintegrowane wdrażanie działań rozwojowych już w miejskim obszarze funkcjonalnym, a więc nie tylko we współpracy z podmiotami z sektora prywatnego i pozarządowego, ale także z sąsiednimi samorządami.

W projekcie Centrum Wsparcia Doradczego finansowanym z Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna (POPT 2021-2023) i administrowanym przez MFIPR, który objął 76 partnerstw międzysamorządowych na terenie kraju w 15 województwach, wspieraliśmy komunikację między jednostkami samorządu i ułatwiliśmy tworzenie partnerstw, aby w ten sposób wspierać planowanie ponadlokalne. Opracowaliśmy wraz z tymi samorządami pierwsze wzorcowe strategie ponadlokalne z modelem struktury funkcjonalno-przestrzennej. Promowaliśmy ideę współpracy międzygminnej jako jednego z filarów rozwoju lokalnego, który w obecnych warunkach wymaga ścisłego współdziałania sąsiadujących samorządów (miasta i otaczających gmin wiejskich) oraz współpracy podmiotów z różnych sektorów – aby podnieść atrakcyjność osiedleńczą miast średnich i małych i móc skutecznie przekonywać młodzież do pozostania w takich miastach po studiach. Brzmi to jak oczywistość, ale w warunkach ostrej konkurencji miedzy sąsiadami o inwestorów i mieszkańców, nie jest to regułą. Upowszechniamy świadomość konieczności współpracy, wspieramy budowę wzajemnego zaufania i promujemy to podejście poprzez doradztwo dla grup samorządów wspólnie realizujących dany projekt (na przykład w miejskich obszarach funkcjonalnych).

W projekcie System Monitorowania Usług Publicznych (SMUP) – jako partnerzy GUS (wraz ze Związkiem Powiatów Polskich) - wypracowaliśmy w latach 2017-2024, funkcjonujący obecnie, nowy portal GUS który prezentuje wymiar ilościowy, jakościowy, dostępność oraz koszty ok. 80 najważniejszych usług samorządowych dla wszystkich gmin i powiatów w kraju. Ten nowy portal (https://smup.gov.pl/), łącząc dane administracyjne z finansowymi, pozwala na pobranie informacji o kosztach jednostkowych edukacji przedszkolnej, w szkołach podstawowych i średnich. Ponadto – co szczególnie ważne - doprowadziliśmy do przyjęcia przez Komitet Metodologiczny przy Prezesie GUS oficjalnej metody wyliczania kosztu całkowitego i kosztu jednostkowego usług publicznych (link do treści zatwierdzonego dokumentu na stronie GUS - Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Rachunki narodowe / Statystyka sektora instytucji rządowych i samorządowych / Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego 2022). Wszystkie miasta i gminy mogą teraz samodzielnie stosować tę metodologię do wyliczania pełnego kosztu zadań zleconych przez wojewodów. Wartości wyliczone tą metodą pozwolą na pewno na łatwiejsze uzasadnienie swoich racji przed sądem administracyjnym, do którego miasta często odwołują się z tytułu zaniżonych dotacji na zadania zlecone.

W ramach projektów, we współpracy z poszczególnymi ministerstwami, wypracowywane są także nowe narzędzia wspierające zarządzanie miastami. Jakie?

W roku 2014 w ramach środków norweskich administrowanych przez MFiPR (w perspektywie finansowej 2012-2016) wypracowaliśmy metodologię szacowania skali wzrostu kosztów bieżących wynikających z podejmowanych działań inwestycyjnych, co wpływało ujemnie na nadwyżkę operacyjną. Dzięki naszej współpracy w ramach projektu, Ministerstwo Finansów wdrożyło tę funkcjonalność w oprogramowaniu BeSTi@ stosowanym przez wszystkie JST, przez co stała się ona dostępna w powszechnie stosowanym narzędziu.

W roku 2019 w projekcie POPT, kierowanym przez MFiPR, wypracowaliśmy pierwszą wersję Monitora Rozwoju Lokalnego, który od tego czasu jest w kolejnych projektach systematycznie rozbudowywany i wykorzystywany do diagnozowania stanu rozwoju jednostek samorządu terytorialnego. Jest stale aktualizowany i dostępny dla wszystkich zainteresowanych (https://monitorrozwoju.pl/).

Promujemy badania opinii specyficznej grupy mieszkańców, jaką są uczniowie, a także badania opinii partnerów lokalnych, takich jak przedsiębiorcy i lokalni liderzy. Udostępniamy miastom będące w naszym posiadaniu oprogramowanie do samodzielnego wykonania takich badań lub w razie potrzeby przy nich asystujemy.

Związek angażuje się jako wiodący partner MFiPR w przygotowanie i realizację największych oraz najważniejszych programów dotacyjnych dla miast. Jaki jest cel tych działań?

Po pierwsze poprzez swój udział w projekcie dbamy, aby zasady formalne przyjęte przez Ministerstwo były dla miast w miarę możliwości optymalne i korzystne.

Po drugie staramy się, aby miasta uczestniczące w tych projektach (przede wszystkim te, które otrzymały dotację) odniosły jak największą korzyść – nie tylko poprzez dostęp do środków na inwestycje, ale przede wszystkim poprzez rozwój instytucjonalny swojego potencjału kadrowego. Mamy przekonanie, że udział w tym programach i działaniach realizowanych przez doradców ZMP istotnie podnosi kwalifikacje pracowników. Dbamy o to także poprzez bezpośrednie szkolenia i Sieci Wymiany Doświadczeń. Promujemy dokonywanie okresowej samooceny funkcjonowania jednostki samorządu terytorialnego – z wykorzystaniem zautomatyzowanego oprogramowania do samooceny stanu rozwoju instytucjonalnego, jakie wypracowaliśmy wspólnie z OECD (https://www.samoocena.monitorrozwoju.pl/).

I wreszcie zależy nam na promowaniu nowoczesnego zintegrowanego podejścia do rozwoju lokalnego - o czym wspominałem wcześniej. Staramy się także budować wiedzę miast o zagadnieniach sektorowych, takich jak transformacja energetyczna, które w niedalekiej przyszłości mogą zadecydować o powodzeniu rozwoju lokalnego – choćby poprzez obniżenie kosztów energii dla gospodarki komunalnej i przedsiębiorców.

Transformacji energetycznej dotyczy jeden z projektów obecnie prowadzonych przez ZMP. Na czym to działanie dokładnie polega?

W ramach projektu konkursowego zorganizowanego przez MFiPR ze środków KPO prowadzimy aktualnie bardzo duży projekt szkoleniowy na temat transformacji energetycznej dla ponad 400 JST. Nabór był otwarty, ale niestety tylko połowa członków ZMP zgłosiła się do projektu, pomimo bardzo szeroko zakrojonej akcji informacyjnej. Jest to przykład projektu dostępnego dla wszystkich chętnych miast, a nie tylko miast średnich tracących swoje funkcje społeczno-gospodarcze. Uczestnicy projektu mogą skorzystać również z krajowych i zagranicznych wizyt studyjnych. Uważamy, że to atrakcyjny program szkoleniowo-edukacyjny i jest on bardzo dobrze odbierany przez uczestników. Ponieważ zostało jeszcze kilka wolnych miejsc w poszczególnych terminach szkoleń do końca czerwca br., zapraszamy wszystkie zainteresowane miasta do wzięcia w nim udziału i rejestracji poprzez stronę https://energetykamiast.pl/.

Czy te wszystkie działania, oprócz dużego wysiłku organizacyjnego i zaangażowania merytorycznego pracowników i doradców ZMP, wpływają na funkcjonowanie Związku jako stowarzyszenia miast?

W ostatnich 4 latach liczba członków ZMP stale rośnie i obecnie wynosi już 383. Nowe miasta przystępują do Związku przede wszystkim dlatego, że chcą być reprezentowane przed Rządem i Parlamentem. Obserwujemy jednak także tendencję, że przedstawiciele miast niezrzeszonych w naszej organizacji, uczestnicząc w projektach realizowanych przez ZMP, poznają naszą działalność i świadomie podejmują decyzję o wstąpieniu do Związku, gdyż wysoko oceniają jakość pracy pracowników Biura i doradców ZMP realizujących projekty.

Dziękuję za rozmowę.

Więcej na temat projektów prowadzonych przez ZMP na stronie www.miasta.pl w zakładce Projekty realizowane z miastami i dla miast .

Załączniki:
Infografika 1
Infografika 2