Stanowisko
Zarządu Związku Miast Polskich
w sprawie zmian w gminnych systemach gospodarowania odpadami komunalnymi wynikających z ustawy z dnia 8 lipca 2021 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach

1. Zarząd Związku Miast Polskich z satysfakcją przyjmuje uwzględnienie w ustawie z dnia 8 lipca 2021 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach [dalej: ustawa nowelizująca] szeregu postulatów środowisk samorządowych. Żałujemy, że merytoryczna dyskusja na ten temat nie odbyła się – zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami – na Komisji Wspólnej Rządu i ST, tzn. na etapie poprzedzającym przyjęcie projektu ustawy przez Radę Ministrów i skierowanie jej do Sejmu. Mamy nadzieję, że w przyszłości kolejne zmiany w prawie odpadowym będą procedowane zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz ustaleniami poczynionymi pomiędzy przedstawicielami strony rządowej i samorządowej. W szczególności oczekujemy, że swoje cele zacznie realizować działa­jący prze Ministrze Klimatu i Środowiska zespół doradczy do spraw systemowych roz­wiązań w zakresie gospodarki odpadami, którego celem jest m.in. wypracowanie rozwiązań systemowych w tym zakresie, w perspektywie krótko- i długoterminowej.

2.1. Pomimo uwzględnienia wielu propozycji o charakterze technicznym ustawa nowelizująca w dalszym ciągu zawiera szereg złych rozwiązań, które pogorszą funkcjonowanie gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. W szczególności zdecydowanie negatywnie należy ocenić uchwaloną zmianę wprowadzającą maksymalny pułap opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego stosowany w przypadku wyboru metody od ilości zużytej wody. Rozumiejąc troskę strony rządowej o polskie rodziny wskazujemy, że istnieje szereg innych sposobów pozwalających na sprawiedliwe rozwiązanie zdiagnozowanego problemu. Przyjęte rozwiązanie oprócz rodzin wielodzietnych bezpodstawnie uprzywilejowywać będzie inne gospodarstwa domowe, w których czasowo lub stale przebywa większa liczba osób, generu­jąca wyższe koszty systemu odpadowego, np. studenci, turyści, pracownicy tymczasowi, cudzo­ziemcy. Uniemożliwienie gminom pozyskiwania od tych podmiotów opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w pełnej wysokości skutkować będzie przerzuceniem kosztów z tym związanych na innych mieszkańców.

2.2. Równie negatywnie należy ocenić zmiany umożliwiające subsydiowanie gminnych systemów gospodarowania odpadami środkami niepochodzącymi z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w dowolnej wysokości i niezależnie de facto od wystąpienia jakich­kolwiek przesłanek. Wbrew uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej zaproponowane roz­wią­zanie nie ma charakteru wyjątkowego i jego zastoso­wanie nie jest obwarowane żadnymi przesłankami. Propozycja ta ma charakter stricte populistyczny i ma na celu wyłącznie kamu­flo­wanie rzeczywistych problemów gospo­darowania odpadami komunalnymi, którymi są: galopujące koszty będące po części konsek­wencją błędnych decyzji ustawodawcy oraz brak – na skutek opieszałości projektodawców – przepisów regulujących rzeczywistą rozszerzoną odpo­wie­­dzialność producenta. Wprowadzenie tej możliwości, bez uprzedniego uszczelnienia systemu będzie oznaczało zgodę na dopłacanie do uchylających się od wnoszenia opłat oraz do niedoszacowanych opłat ponoszonych przez podmioty z terenów niezamieszkanych i rekrea­cyjnych, a nie do opłat wnoszonych przez mieszkańców polskich miast i gmin.

2.3. Negatywnie należy też ocenić brak zgody na podniesienie maksymalnych stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi uiszczanych przez właścicieli nierucho­mości nieza­mieszkanych, w tym letniskowych. Ustawowo określone maksymalne stawki opłat za gos­podaro­wanie odpadami komunalnymi są znacznie zaniżone. Nie zwalnia to rad gmin (miast) z obowiązku ustalenia rzeczywistych stawek opłat w oparciu o sporządzone kalkulacje kosztów, podlegające nadzorowi ze strony regionalnych izb obrachunkowych oraz kontroli sądowo-administracyjnej.

Uważamy ponadto, że niesprawiedliwe społecznie, ewidentne zaniżenie stawek poniżej obiektywnej kalkulacji kosztów, będzie stanowić nieuzasadnioną pomoc publiczną. Nie zgadzamy się na prze­rzucenie tych kosztów, generowanych przez podmioty gospodarcze, na mieszkańców miast i gmin.

2.4. Nie rozumiemy też odmowy uwzględnienia postulatów środowisk samorządowych dotyczą­cych przywrócenia przepisów umożliwiających powstanie nadpłaty, co może uchronić gminy przed negatywnymi skutkami niejednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych.

2.5. Negatywnie oceniamy uchwalenie przepisów umożliwiających właścicielom nieruchomości letniskowych wystąpienie ze zorganizowanego przez gminę systemu odbioru odpadów komu­nalnych. Doprowadzi to do rozszczelnienia systemów gminnych i unikania przez właścicieli tego typu nieruchomości ciążących na nich obowiązków kosztem społeczności lokalnych, które pozostaną z problemem podrzucanych i porzucanych odpadów komunalnych.

3. Zarząd Związku Miast Polskich apeluje o kontynuowanie konstruktywnego dialogu i wy­pra­cowanie na etapie prac w Senacie najlepszych rozwiązań dotyczących gospodarowania odpadami komunalnymi, które korzystnie przełożą się na sytuację mieszkańców.

4. Niezależnie od powyższych uwag z żalem odnotowujemy brak zdecydowanych, konkret­nych i szybkich działań dotyczących wprowadzenia rzeczywistej rozszerzonej odpowiedzial­ności producenta oraz rozpoczęcia prac nad całkowicie nową ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Kolejne, doraźne i często złe nowelizacje ustawy obecnie obowiązującej spowodowały, że nie spełnia ona żadnych standardów przyzwoitej legislacji, a zwłaszcza nie stanowi systemowego rozwiązania problematyki zagospodarowania odpadów komunalnych. Do dnia dzisiejszego stronie samorządowej nie został przedstawiony projekt ustawy dotyczący ROP, który w sposób realny może wpłynąć na funkcjonowanie gminnych systemów gospoda­rowania odpadami komunalnymi.

Mielec, 9 lipca 2021 roku 

(-) Zygmunt Frankiewicz
PREZES ZWIĄZKU