Dopiero po wprowadzeniu wszystkich wymienianych zmian mieszkańcy naszych miast będą mogli korzystać w pełni z pozytywnych efektów transformacji energetycznej. 

I. Autokonsumpcja energii wytwarzanej w miastach

1. Umożliwienie gminom miejskim zakładanie i przystępowanie do spółdzielni energetycznych

Obszarem oczekiwanej przez samorządy ingerencji są regulacje dotyczące najbardziej przystępnej formuły współpracy w dziedzinie energetyki, jaką jest spółdzielnia energetyczna. Obecne rozwiązania powodują, że spółdzielnie energetyczne są niedostępne dla gmin miejskich i ich mieszkańców. Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami, spółdzielnia energetyczna może działać wyłącznie na terenie gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich. Oznacza to, że znaczna część ludności Polski nie może skorzystać z potencjału i udogodnień tej formy organizacji społecznej w dziedzinie energetyki. Takie sztuczne ograniczenie terytorialnego obszaru rozwoju spółdzielni energetycznych nie znajduje uzasadnienia prawnego, społecznego ani ekonomicznego. Brak możliwości zakładania spółdzielni energetycznych na terenach gmin miejskich jest sprzeczny z dyrektywą 2019/944 oraz dyrektywą RED II.

2. Umożliwienie jednostkom miejskim wymiany energii elektrycznej z wyłączeniem stosowania przepisów Prawa zamówień publicznych

Aby zachęcić do produkcji energii przez jednostki miejskie, pozyskiwanie i wymiana energii wewnątrz sektora komunalnego powinno być wyłączone z trybu przetargowego. Wobec wprowadzenia w definicji klastra energii obowiązkowego udziału JST lub spółek komunalnych, należy zagwarantować spójność funkcjonowania klastra z przepisami m.in. Prawa Zamówień Publicznych oraz ustawy o finansach publicznych, tak aby współpraca członków klastra była zgodna z celami instytucji energetyki obywatelskiej. Należy zlikwidować bariery prawne stojące na przeszkodzie skutecznemu i racjonalnemu wykorzystaniu własnej energii poprzez swobodną jej wymianę pomiędzy jednostkami miejskimi. Należy umożliwić swobodną wymianę nadwyżek energii w ramach instytucji energetyki obywatelskiej oraz przekazywanie nadwyżek energii innym podmiotom zewnętrznym świadczącym dla mieszkańców lokalne usługi publiczne.

3. Wprowadzenie zmian w zakresie Prawa Energetycznego, ustawy o samorządzie gminnym w obszarze energii

Wprowadzaniu przepisów prawa krajowego dotyczących odnawialnych źródeł energii oraz faktycznemu ich rozwojowi nie towarzyszyły zmiany w podstawowej dla działalności gmin ustawie o samorządzie gminnym. Ustawa ta na dzień dzisiejszy nie odnosi się w wystarczający sposób do kluczowej roli, jaką mogą odegrać samorządy w zakresie transformacji energetycznej. Dlatego jako przedstawiciele miast postulujemy o dodanie do dotychczasowych przepisów regulujących zadania własne gminy w dziedzinie energetyki przepisów wyraźnie podkreślających rolę gmin w dziedzinie energetyki odnawialnej i efektywności energetycznej. Postulowane przez nas regulacje mają na celu między innymi ułatwienie podejmowania decyzji inwestycyjnych w samorządach oraz nadanie systemowi prawa spójnego charakteru w stosunku do nowej roli samorządów w systemie energetyki rozproszonej. Obecnie gminy nie dysponują wystarczającym instrumentarium dla skutecznego wytwarzania energii elektrycznej z jednoczesną wymianą jej nadwyżek. Należy przystąpić do zmian ustawy o samorządzie gminnym oraz Prawa Energetycznego i wyraźnie wpisać w zakres zadań gminy wytwarzanie i obrót energią elektryczną. Umożliwi to dalsze działania gminy w zakresie gospodarki komunalnej i opracowanie właściwych strategii zakupowych w gminnej energetyce.

4. Przeprowadzenie zmian ustawy o gospodarce komunalnej ułatwiających współpracę gmin i wymianę nadwyżek zasobów

W celu zapewnienia efektywności ekonomicznej i użyteczności społecznej podmiotów gospodarki komunalnej jednostki samorządu terytorialnego powinny mieć prawnie zagwarantowaną możliwość współdziałania, w szczególności poprzez wzajemne udostępnianie pomiędzy podmiotami gospodarki komunalnej posiadanych zasobów lub wytwarzanych produktów, jeżeli zapewni to korzyści ekonomiczne dla społeczności lokalnej.

5. Uwzględnienie prawa gminy do współdysponowania sieciami niskich napięć

W wielu krajach europejskich samorządy lokalne odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu sieciami energetycznymi, w tym sieciami niskich napięć. Praktyka ta przynosi liczne korzyści, które mogą być również osiągnięte w Polsce. Korzyściami tymi jest m.in.: dostosowanie do lokalnych potrzeb energetycznych i strategii rozwoju, szybsze reagowanie na potrzeby mieszkańców (np. w zakresie przyłączania nowych źródeł odnawialnych czy modernizacji sieci), lepsze integrowanie źródeł odnawialnych, zwiększenie udziału energii produkowanej lokalnie. Wprowadzenie prawa gmin do współdysponowania sieciami niskich napięć w Polsce mogłoby zatem przyspieszyć transformację energetyczną, zwiększyć efektywność zarządzania infrastrukturą oraz wzmocnić lokalne społeczności.

6. Zmiana definicji mikroinstalacji dla jednostek samorządu terytorialnego

Obecne regulacje ustawy o odnawialnych źródłach energii ograniczają pojęcie mikroinstalacji do mocy zainstalowanej 50 kW. Ograniczenie to powoduje, że potencjał wynikający z charakteru i możliwości działań gminy, jej budynków, wytwarzania i zużycia, pozostaje niewykorzystany. Ponadto, wobec przekroczenia mocy 50 kW operatorzy systemów dystrybucyjnych narzucają dodatkowe obowiązki gminom w postaci np. konieczności zainstalowania telemechaniki na budowanych instalacjach PV, czyniąc je dwukrotnie droższymi, a przez to z ekonomicznego punktu widzenia nieoptymalnymi.

7. Wprowadzenie preferencji biogazu rolniczego dla innych rodzajów biogazu

Z perspektywy rozwoju energetyki miejskiej uzasadnione jest także zrównanie statusu wszystkich rodzajów biogazu i wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą wytwarzanie energii elektrycznej z biogazu innego niż biogaz rolniczy podlega reglamentacji w drodze wpisu do rejestru, a nie w drodze koncesjonowania. Obecnie obowiązujące przepisy Prawa Energetycznego przewidują wyjątek od obowiązku posiadania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej wyłącznie dla instalacji wykorzystujących biogaz rolniczy. Analogiczne rozwiązanie nie zostało przewidziane w stosunku do innych rodzajów biogazu, w tym biogazu mającego szczególne znaczenie na obszarach miejskich, tj. biogazu pochodzącego ze składowisk odpadów oraz z oczyszczalni ścieków. W świetle zwolnienia wytwarzania energii elektrycznej z biogazu rolniczego niezależnie od mocy takich instalacji, konieczność uzyskania koncesji stanowi nieuzasadnioną barierę dla inwestycji komunalnych w energetyczne wykorzystywanie zasobów charakterystycznych dla obszarów miejskich.

II. Ciepłownictwo

Wobec systemowo złej sytuacji finansowej elektrociepłowni przy jednoczesnych wyzwaniach modernizacyjnych, z uwagi na podstawowy charakter dostarczanego dobra, jakim jest energia cieplna, postulujemy o dokonanie następujących zmian prawa.

1. Dokonanie pilnych zmian w zakresie przepisów regulujących sposób karania podmiotów, które nie dokonały rozliczenia uprawnień do emisji w ustawowym terminie

Obecne przepisy dotyczące kar za niedokonanie rozliczenia uprawnień do emisji w ustawowym terminie są postrzegane jako zbyt restrykcyjne i nieproporcjonalne. Należy zapewnić, aby organ administracyjny nakładający karę mógł stosować w tym zakresie odpowiednie zasady wymiaru administracyjnej kary pieniężnej, a także wynikającą z Konstytucji RP i prawa europejskiego zasadę proporcjonalności.Obecna sytuacja sprawia, iż jest to zagadnienia kluczowe ze względu na stabilność sektora ciepłowniczego i zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego mieszkańców naszych miast.

2. Wprowadzenie zmian w przepisach, które pozwolą obniżyć opłaty za emisję dla instalacji stosujących technologie wychwytywania i magazynowania CO₂

1. Technologie wychwytywania i składowania lub ponownego wykorzystania dwutlenku węgla (CCS - Carbon Capture and Storage, CCU - Carbon Capture and Utilisation) w znacznym stopniu mogą wspomóc redukcję emisji w sektorze energetyki i ciepłownictwa. Wymaga to jednak istotnych inwestycji w rozwój infrastruktury i technologii CCS/CCU w Polsce. Badania i rekomendacje pokazują, że technologie te najlepiej sprawdzają się jako uzupełnienie działań transformacyjnych w obszarach, w których alternatywne działania są utrudnione lub niemożliwe, co dotyczy w wielu przypadkach także ciepłownictwa systemowego. Dla skutecznego rozwoju i wdrażania nowych technologii, konieczne jest zrewidowanie mechanizmów rynkowych i stworzenie warunków, które pozwolą na efektywne finansowanie działań związanych z pochłanianiem CO₂.
2. Umożliwienie pomniejszenia opłat za emisję o koszty inwestycji w instalacje ograniczające emisję CO₂

Celowym jest wprowadzenie regulacji, które pomogą stymulować inwestycje w technologie wspierające ograniczanie emisji czyniąc je bardziej opłacalnymi, co przyczyni się do podtrzymania konkurencyjności lokalnego ciepłownictwa systemowego oraz zwiększy motywację przedsiębiorstw do inwestowania w technologie spójne z unijną polityką klimatyczną.

1. Wypracowanie i wprowadzenie działań osłonowych dla odbiorców ciepła ograniczających ryzyko ubóstwa energetycznego w sytuacji wzrostu cen ciepła

Wzrost kosztów produkcji ciepła, spowodowany rosnącymi cenami emisji CO₂ i modernizacją infrastruktury, niesie ze sobą ryzyko ubóstwa energetycznego dla wielu gospodarstw domowych. Wprowadzenie działań osłonowych, takich jak dotacje do rachunków za ciepło czy programy wsparcia termomodernizacji budynków jest niezbędne i pomoże zabezpieczyć podstawowe potrzeby bytowe oraz zapobiec napięciom społecznym i negatywnym skutkom społecznym związanym z wykluczeniem energetycznym.

III. Komunalizacja oświetlenia miejskiego i zdefiniowanie punktu świetlnego

Obszarem koniecznych zmian w związku z transformacją energetyczną i jest także modernizacja oświetlenia miejskiego przynosząc wielomilionowe oszczędności w budżecie miast. Niejasność prawa skutkująca niesłusznym przekazywaniem finansowanej przez miasta infrastruktury oświetleniowej na własność przedsiębiorstw energetycznych, spowodowała przeszkodę w optymalnym zarządzaniu i modernizacji oświetlenia należącego obecnie do spółek energetycznych. Spółki energetyczne nie są zainteresowane tym, aby miasta zużywały mniej energii i w efekcie płaciły mniej za ich usługi. Jednocześnie, przepisy Prawa Zamówień Publicznych oraz ustawy o finansach publicznych nakazują, aby miasta nie czyniły nakładów na majątek podmiotów zewnętrznych. Unia Metropolii Polskich dostrzega próbę rozwiązania tego problemu, jaką jest procedowany projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne (druk sejmowy nr 827), zakładający nieodpłatne dysponowanie infrastrukturą oświetleniową przez gminę. Jednak kompletnym i właściwym rozwiązaniem byłoby przekazanie własności infrastruktury oświetleniowej gminom. Procedowany projekt ustawy należy więc uzupełnić o powyższe rozwiązanie

Więcej informacji

Załączniki:
Apel