Celem regulacji jest powrót do uregulowań w tym zakresie obowiązujących przed wejściem w życie przepisów ustawy z 2017 r., czyli przywrócenie radom gmin kompetencji w zakresie zatwierdzania taryf za wodę i ścieki. Proponowane rozwiązania spowodują, że ustalanie taryf będzie następowało w postaci uchwał rad gmin, a nie jak obecnie w drodze decyzji administracyjnej Regionalnych Zarządów Wód Polskich.

Apel o powrót przepisów sprzed 2017 roku

Projekt przewiduje jednak wprowadzenie dodatkowych uzgodnień projektowanych taryf cen z organem regulacyjnym w przypadku, jeżeli zmiana taryfy przekracza wzrost inflacyjny oraz wzrost taryfy wynosi 15% względem poprzednio obowiązującej taryfy dla danego przedsiębiorstwa. Co bardzo istotne, w przypadku gdy organ regulacyjny odrzuci uzgodnienie projektu taryfy, to zwrot wniosku następuje w drodze postanowienia, na które nie można złożyć zażalenia i strona może jedynie wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Przedstawiciele miast przewidują rezygnację z zatwierdzania taryf w ww. przypadkach przez organ regulacyjny – tj. Wody Polskie, co będzie się wiązało z długotrwałymi sporami sądowymi, które cieszyć będą tylko prawników.

Na spotkaniu Zarządu w Chełmie był obecny Paweł Sikorski, prezes Izby Gospodarczej Wodociągi Polskie, który stwierdził, że projekt zmian z ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz ustawy – Prawo wodne (UD48) nie zapobiega kryzysowi branży, nie uelastyczni i nie pomoże nadrobić strat przedsiębiorstw. 79% podmiotów na 2000 wskazywało na ujemny wynik finansowy za 2023 r., a 60% z nich wstrzymało inwestycje. Dyrektywy UE dotyczące jakości wody czy ścieków narzucają nowe obowiązki i stawiają wiele wyzwań, na których wdrażanie potrzebne są środki (ok. 50-100 mld zł). Przypomniał badania opinii publicznej, w których 7 na 10 respondentów odpowiada, że są skłonni więcej zapłacić za lepszej jakości wodę. Jego zdaniem taryfy progresywne są bardzo niebezpieczne ze względu na trudność w szacowaniu przychodów, a także to, że oświadczenia mieszkańców są bez sankcji. - To może tylko zrodzić wielki chaos. Zwiększone kompetencje JST są pozorne, a w praktyce zwiększa się kompetencje regulatora – mówił prezes IGWP. Z kolei wiceprezes ZMP, prezydent Sosnowca Arkadiusz Chęciński stwierdził, że zmiany mogą spowodować wzrost cen. Natomiast Anna Mieczkowska, prezydent Kołobrzegu, podkreślała, że zmiana nie jest korzystna, a mogłaby być taką, gdyby nie było tam zapisów o roli regulatora, dlatego proponuje powrót do tego, co było przed 2017 rokiem. - Nikt nie walczy o zysk, tylko lepszą jakość wody – argumentowała sekretarz Zarządu ZMP. Ustalono, że ZMP przygotuje wspólne stanowisko z IGWP w sprawie tego projektu.

O budownictwie społecznym i o ochronie lokatorów

Członkowie Zarządu pozytywnie zaopiniowali projekt ustaw o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (Polska 2050 – Trzecia Droga). Zakłada on zwiększenie wydatków z przeznaczeniem na prowadzony w BGK fundusz dopłat do budownictwa mieszkaniowego o 1 mld złotych, co może istotnie przyczynić się do zwiększenia liczby mieszkań powstających w ramach społecznych form budownictwa.

Negatywną opinię uzyskał projekt ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (PiS), ponieważ zakłada wydłużenie okresu, w którym na gminie spoczywa obowiązek zapewnienia najemcom prawa do lokalu zamiennego oraz pokrycia kosztów przeprowadzki w związku z koniecznością remontu lub rozbiórki budynku, wymagającego opróżnienia. Dotychczasowy przepis przewidywał, że obowiązek ten będzie spoczywał na gminie wyłącznie do 31 grudnia 2024 r., a projektodawcy proponują, aby wydłużyć go do 31 grudnia 2028 roku. Samorządowcy z miast zwracali uwagę, że to zadanie gmin bez zapewnienia środków na jego realizację, co narusza Konstytucję RP. Ich zdaniem obowiązek zapewnienia najemcy lokalu zamiennego oraz pokrycia kosztów przeprowadzki powinien być scedowany na właściciela nieruchomości, tj. wynajmującego.

Konieczne zmiany w bezpłatnym poradnictwie prawnym

Taką samą negatywną opinię Zarząd wydał w stosunku do projektu ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (MS-UD69). Poradnictwo to stwarza problemy od samego początku. Chodzi głównie o niedoszacowane środki, które to kwoty z budżetu państwa są od lat na zdecydowanie za niskim poziomie oraz o trudność ze zdefiniowaniem i zweryfikowaniem osób uprawnionych do korzystania z tych bezpłatnych porad prawnych. - Projektowana regulacja będzie tylko pogłębiać kryzys, dlatego należy powstrzymać trend upadku darmowego poradnictwa, które ma sens – wskazywał Marek Wójcik, pełnomocnik Zarządu ZMP ds. legislacyjnych. ZMP postuluje dużą zmianę tej ustawy i poważne rozmowy o nowym systemie finansowania nieodpłatnej oraz od lat niedoinwestowanej pomocy prawnej.

Uwagi do uczniowskich spółdzielni

Prezydenci i burmistrzowie zasiadający w Zarządzie ZMP pozytywnie zaopiniowali projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe (druk senacki nr 236), zgłaszając do niego swoje uwagi. Celem projektu jest ustanowienie podstawy prawnej funkcjonowania spółdzielni uczniowskich w szkołach i placówkach oświatowych. Idea krzewienia zasad spółdzielczości wśród uczniów jest godna pochwały. Jednak istotnym mankamentem tego projektu jest brak OSR-u, choć z brzmienia projektowanych przepisów nie wynika powstanie ewentualnych obowiązków wydatkowych po stronie JST. Autorzy projektu, w uzasadnieniu do projektu ustawy nie wspominają też ważnych o relacjach proponowanych zapisów do zapisów przykładowo: Kodeksu Cywilnego, Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, przepisów podatkowych.

O biometanie i wiatrakach

Pozytywnie zaopiniowano projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii (PiS), który zakłada dopuszczenie mieszania biometanu z innymi gazami z założeniem, że do obliczania ujemnego salda, paliwo dodatkowe nie będzie uwzględniane. Projektodawcy wskazują, że gdyby produkcja biometanu rozpowszechniała się, to samorządy zyskają nowe źródło podatku od nieruchomości. Przytoczono przykład, że dla niewielkiej instalacji biometanowej przychód gminy z tytułu podatku od nieruchomości może wynieść około 280 tys. zł rocznie.

Taką samą opinię uzyskał wśród samorządowców z miast projekt ustawy o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (MKiŚ -UD89). Propozycja ta wyznacza nową, minimalną odległość elektrowni wiatrowej od budynków mieszkalnych, tj. 500 m, co stanowi dalszą liberalizację omawianych zasad wobec aktualnej minimalnej odległości ustawowej 700 m. Zgłoszono do niej uwagę dotyczącą zażegnania potencjalnych konfliktów między gminami na ich granicach. Chodzi o to, aby lokalizacja instalacji wiatrowej w odległość od granicy mniejszej niż 500 m wymagała uzgodnienia z sąsiednią gminą.

Niezbędne zmiany w Prawie energetycznym

Przy okazji opiniowania projektu o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (druk 827), Zarząd postanowił o przekazaniu uwag miast do autorów tego projektu. Projektowane przepisy zakładają odblokowanie możliwości eksploatacji, remontów, przebudów oraz budów oświetlenia ulicznego przez gminy, które w myśl przepisów ustawy Prawo energetyczne są zobowiązane do szerokiego zakresu zadań w tym przedmiocie. Wątpliwości dotyczą np. braku sprecyzowania możliwości, praw i obowiązków w zakresie wyboru podmiotu dostarczającego energię do zasilania oświetlenia, gdzie sieć energetyczna wraz z słupami pozostaje własnością przedsiębiorstwa energetycznego, a oprawy majątkiem gminy, czy tego, jak rozumieć „nieodpłatne dysponowanie infrastrukturą oświetleniową” czy „uzgodnienie warunków technicznych”. 

Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP zaproponował dołączenie do tych uwag pakietu zmian wypracowanego przez Związek dotyczącego zmian w Prawie energetycznym, który został przyjęty w 2023 roku przez Zgromadzenie Ogólne w Łodzi oraz Zarząd w Sopocie w Stanowisku w sprawie transformacji energetycznej. Są wśród nich takie postulaty jak: możliwość produkcji i dystrybucji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, biogazu, odpadów stałych w ramach sektora gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, wyłączenie z trybu przetargowego (in-house) pozyskiwania energii wewnątrz sektora komunalnego, zniesienie ograniczenia w zakresie tworzenia spółdzielni energetycznych, zwłaszcza w miastach czy przeprowadzenie komunalizacji oświetlenia ulicznego. Przy okazji przypomniano, że UMP w ostatnich dniach przyjęła apel w tej sprawie postulując wprowadzenie oczekiwanych zmian od kilku lat i dialogu w najbliższym czasie na temat transformacji energetycznej.

Uwagi do projektów ustaw i rozporządzeń

Zarząd zdecydował o przekazaniu uwag miast do projektów ustaw: o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji (MS-UD80) – zastąpienie ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji oraz o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (MRPiPS-UD168) – uregulowanie nowej i potrzebnej formy wsparcia systemowego, która ma na celu aktywne włączenie i pełny udział tych osób z niepełnosprawnościami w życiu społecznym oraz zawodowym. Zaproponowano też spotkanie robocze w związku z tym projektem, np. z członkami Komisji Polityki Społecznej ZMP.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o transporcie drogowym (PiS), którego celem ma być wzmocnienie bezpieczeństwa osób korzystających z taksówek, wzbudził dyskusję m.in. na temat limitów na koncesje i braku kontroli JST nad usługami taksówkowymi itp. Wiceprezes ZMP, Arkadiusz Chęciński zaproponował, aby nie rozpatrywać tego projektu teraz, tylko zebrać uwagi z miast i zastanowić się całościowo nad problemem przewozów taksówkowych na KWRiST czy podczas następnego posiedzenia Zarządu.

Zarząd obradujący w Chełmie zaproponował przekazanie uwag do projektodawców w sprawie projektu rozporządzenia MI zmieniającego rozporządzenie w sprawie udostępniania infrastruktury kolejowej (zmiany w obszarze ustalania stawek opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej) oraz rozporządzenia MSWiA w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania naboru ochotniczego do służby w obronie cywilnej (uwagi - możliwość rozważenia prowadzenia naboru ochotniczego w trybie stałym, opracowanie i zamieszczenie kwalifikacji dla potencjalnych ochotników, aby w każdym województwie nie były inne).

Pilne zmiany w oświacie i wynagrodzeniach

Zarząd zdecydował o przygotowaniu apelu do rządu w sprawie o odblokowania podwyżek dla kadry kierowniczej, które umożliwią podwyżki wynagrodzeń prezesów spółek komunalnych (min. o 5%). Zwracano uwagę na niesprawiedliwe podejście w tej kwestii do administracji samorządowej i faworyzowanie rządowej.

Reprezentanci miast podnosili też konieczność zmian w niepublicznej edukacji dla dorosłych (rząd zaproponuje rozwiązania w pierwszej połowie roku), a także w sprawie systemu finansowania oświaty. W trakcie obrad 17 stycznia mówiono również na temat prac nad potrzebami wydatkowymi i ustawą o finansowaniu oświaty, które będą prowadzone z Bankiem Światowym wspólnie z MF i stroną samorządową oraz o tworzeniu z inicjatywy Związku organizacji pracodawców samorządowych.

W punkcie dotyczącym spraw wniesionych głos zabrał Roman Szełemej, prezydent Wałbrzycha, który zaproponował aktywne działania na rzecz obniżenia ceny wodoru do napełniania autobusów, która obecnie kształtuje się na poziomie 2-3 razy wyższym niż ceny oleju napędowego, co jest często ceną zaporową i podważa rozwój tej branży.

Zarząd Związku przyjął w poczet miast członkowskich: Działdowo (powrót), Kłecko i Wolina. Do ZMP należy obecnie 375 miast, najwięcej w powojennej historii organizacji. Na początku spotkania minutą ciszy uczczono śmierć Józefa Kurka, wieloletniego burmistrza Mszczonowa.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP