Na początku obrad o wymiarze miejskim w pracach instytucji UE mówił dr Jan Olbrycht, poseł do Parlamentu Europejskiego i przewodniczący Intergrupy URBAN. Były wieloletni burmistrz Cieszyna zwracał uwagę, że Krajowy Plan Odbudowy różni się od funduszy UE sposobem zarządzania. KPO jest zarządzane bezpośrednio przez Komisję Europejską, co ma zapewnić szybką i sprawną realizację oraz rozliczanie środków z niego. Samorządy w całej Europie narzekają na tę metodę, która wiąże się z centralizacją na poziomie rządowym. Jeśli chodzi o Polskę, nie ma obecnie żadnych negocjacji w sprawie KPO - KE czeka na informację o realizacji kamieni milowych przez nasz kraj. Polska zadeklarowała wprowadzenie 3 naczelnych i „otwierających” kamieni milowych dotyczących praworządności, 280 innych kamieni oraz 50 reform. - Dostaniemy tyle pieniędzy, ile spełnimy kamieni milowych. KPO nie jest na nowe inwestycje, ale na już przygotowane inwestycje. Mamy też coraz mniej czasu na realizację i rozliczenie środków z tego programu, które jest przewidziane na połowę 2026 roku – stwierdził J. Olbrycht. Poseł do PE zdementował informacje, że środki z KPO to głównie pożyczki. KPO to przede wszystkim dotacje z budżetu UE i niskooprocentowane pożyczki spłacane przez państwo członkowskie. Mówił również o innych ważnych dla miast inicjatywach KE, m.in. o programie REPowerEU (2,8 mld euro) mającym na celu uniezależnienie Europy od rosyjskich paliw kopalnych na długo przed 2030 r., w świetle rosyjskiej inwazji na Ukrainę, z którego wdrażaniem możemy nie zdążyć.

Propozycje poprawek do Kodeksu wyborczego

Zarząd ZMP zdecydował o przesłaniu uwag z miast do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (sprawozdanie komisji druk 2930). Przedstawiciele miast akceptują słuszność idei, że należy dążyć do systematycznego zwiększenia frekwencji w akcjach wyborczych przeprowadzanych w Polsce. Pozytywnie oceniają likwidację podziału obwodowych komisji wyborczych na komisje ds. przeprowadzania głosowania i ds. ustalania wyników głosowania. Negatywnie natomiast ocenili możliwość tworzenia o wiele mniejszych okręgów wyborczych (dotychczasowe minimum 500 osób w okręgu zmienia się na 200 osób), co może spowodować wzrost liczby obwodowych komisji wyborczych do około 6000, a także finansowanie mężów zaufania, co może z kolei powiększyć trudności ze znalezieniem członków do komisji obwodowych. Zgłoszono liczne propozycje poprawek. Samorządowcy z miast zwracali uwagę m.in. na kosztowne dostosowanie niektórych lokali wyborczych dla osób niepełnosprawnych. W opinii Zarządu zmiany zaproponowane w tej regulacji powinny być szeroko konsultowane i wprowadzone dopiero od następnych wyborów. Więcej w załączonym stanowisku.

Przeciwko likwidacji użytkowania wieczystego

Po raz kolejny Zarząd ZMP negatywnie zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (MRiT), który wprowadza likwidację użytkowania wieczystego dla podmiotów gospodarczych. Podkreślano, że to kolosalny błąd, zamach na dochody własne JST i kompletne niezrozumienie roli tego narzędzia. Użytkowanie wieczyste to wcale nie jest instrument postkomunistyczny, jest bowiem stosowany w wielu krajach demokratycznych. Pozwala on podmiotowi publicznemu na zachowanie władztwa nad gruntem i wpływu na sposób jego zagospodarowania. Samorządowcy z miast wskazywali, że to kolejna ingerencja w dochody samorządów i zasady gospodarowania ich nieruchomościami. Projekt pozbawia samorządy systematycznych wpływów z tytułu opłat rocznych, które stanowią w trudnych czasach budżetowych źródło dochodów. Regulacja bowiem przewiduje jednorazowy wpływ, ale później jednak uszczuplenie dochodów. – To kolejne uderzenie w dochody JST, ponieważ w JST nie myślimy w kategorii roku czy kadencji, to niezrozumienie samorządności i państwa – mówił Edward Maniura, burmistrz Lublińca.

Negatywnie o sygnalistach

Zarząd przyjął negatywne stanowisko w sprawie projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (MRiPS). To już trzecia z kolei propozycja rządu mająca na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej. Żadna z poprzednich propozycji nie uzyskała pozytywnej opinii Związku Miast Polskich, ze względu na niedopracowanie przepisów oraz licznie zgłaszane uwagi samorządów wskazujące na negatywne konsekwencje wprowadzania projektowanych przepisów. Niestety zarzuty te pozostają aktualne i przesądzają o podtrzymaniu negatywnej opinii ZMP na temat projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. W pierwszej kolejności zwrócono uwagę, że w dalszym ciągu nie wskazano jednoznacznie i wyczerpująco organów właściwych do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych. Powierzając przyjmowanie zgłoszeń „organom publicznym”, projektodawca nie dookreśla, który z nich jest właściwy do przyjęcia zgłoszenia zewnętrznego ze względu na jego przedmiot. Powyższa sytuacja rodzi ryzyko angażowania wielu organów publicznych w proces wyjaśniania tego samego zgłoszenia, tak jak i różnych działań następczych podejmowanych po dokonaniu tego samego zgłoszenia oraz wiążących się z tym sporów kompetencyjnych. Brak jednoznaczności co do właściwości organów zwiększa prawdopodobieństwo uchybienia terminom przewidzianym w Dyrektywie unijnej, wprowadzonym w celu zapewnienia sprawności postępowania zainicjowanego zgłoszeniem. Więcej z załączonym stanowisku.

Propozycja zmiany w spółkach komunalnych

Pozytywnie Zarząd ZMP zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o gospodarce komunalnej (inicjatywa Prezydenta Miasta Torunia), który dopuszcza (zmiany z art. 9 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym i art. 10 ustawy o gospodarce komunalnej) prowadzenie przez spółki komunalne działalności ubocznej, jeżeli stanowi ona przejaw racjonalnego i właściwego postępowania mającego na celu maksymalne wykorzystanie posiadanego majątku. Zaproponowano poprawkę poprzez dodanie do proponowanego zapisu art. 10 ust. 2a kolejnego zdania: „Działalność powyższa nie może przekroczyć 10% obrotów spółki”. Ograniczenie powyższe podważy potencjalny zarzut, że nowelizacja da możliwość spółkom gminnym prowadzenia w przeważającej mierze działalności komercyjnej.

Kontrowersje wokół ciepła i energii

Członkowie Zarządu podjęli operacyjne stanowisko w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw oraz niektórych innych ustaw. 13 stycznia 2022 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska przedstawiło założenia projektu tej ustawy i pomimo bardzo krótkiego okresu na konsultacje, Związek Miast Polskich wraz z innymi ogólnopolskimi organizacjami samorządowymi dokonał analizy przedmiotowego projektu, biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia praktyczne w zakresie stosowania aktualnego brzmienia zmienianej ustawy i opracował zestawienie kluczowych uwag do projektu ustawy (w załączeniu), które są niezbędne do uwzględnienia, aby spełnić główny cel tej regulacji, czyli wsparcie społeczności lokalnych w zakresie obniżania kosztów ponoszonych na dostarczenie ciepła, co jest wspólnym priorytetem zarówno strony rządowej, jak i samorządów terytorialnych. Samorządowcy z miast kwestionowali datę, od której ma być uzależniona rekompensata („maksymalna cena dostawy ciepła – cena dostawy ciepła obowiązująca na dzień 30 września 2022 r. powiększona o 40%”), ponieważ najwyższe podwyżki nastąpiły już wcześniej - w sierpniu 2022 r. W ich opinii zamiast 40% powinno być 16,6%, czyli tyle ile wynosi inflacja. Zarząd ZMP wnosi ponadto o uwzględnienie w nowelizacji ustawy z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw, a także w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne, podmiotów promujących kulturę fizyczną (takich jak pływalnie miejskie) jako odbiorców uprawnionych do wsparcia w zakresie cen energii. Przedstawiciele miast zwracali uwagę, że nie ma obecnie racjonalnych powodów, aby ceny energii, gazu czy ciepła systemowego były takie wysokie. Nie zgadzają się na to, aby chronić państwowy monopol i zapewniać gigantyczne zyski dla spółek. Nie chcą, aby za obecny stan rzeczy były obwiniane samorządy – są już bowiem pierwsze takie przykłady (Piotrków Trybunalski). Ich zdaniem należy m.in. zwiększyć limit bezpłatnych certyfikatów CO2.

Poprawki do pomocy społecznej

Zarząd postanowił o przygotowaniu opinii o projekcie ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej (MRiPS) na podstawie uwag z miast, których celem jest przede wszystkim poprawienie tej regulacji. Projekt wprowadza zmiany dotyczące m.in. : mieszkań chronionych – projektowanych mieszkań treningowych i wspomaganych, usług opiekuńczych – świadczonych w formie usług sąsiedzkich, usług świadczonych przez domy pomocy społecznej – usług wsparcia krótkoterminowego, wprowadzenia regulacji obligujących kierowników lub dyrektorów domów pomocy społecznej oraz podmioty prowadzące placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku do prowadzenia rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych z udziałem mieszkańców lub osób przebywających w placówce, podejmowania działań następczych oraz przekazywania informacji właściwym organom. Zaproponowano m.in., aby nie przeprowadzać wywiadu środowiskowego przy kwalifikowaniu osoby do mieszkania treningowego i wspomaganego, a także uzupełnić art. 13 ust. 3 poprzez wskazanie, że praca socjalna świadczona jest przez pracowników socjalnych zatrudnionych przez zakład karny. Rozwiązanie takie jest uzasadnione celowościowo, w szczególności w przypadku niewielkich gmin, na terenie których położone są zakłady karne oraz ze względu na to, że osoby, na rzecz których praca socjalna ma być świadczona, przebywają co do zasady w zakładzie karnym bądź areszcie śledczym położonym na terenie innej gminy, niż gmina, do której osoba ta powraca. W trakcie procesu legislacyjnego uwagi miast ZMP zostały uwzględnione.

Projekty z ważnymi uwagami miast

Zarząd zdecydował o przesłaniu ważnych uwag miast do autorów następujących projektów regulacji: o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (właściwy kierunek zmian), o aktywności zawodowej (MRiPS), o zm. ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (KO), a także rozporządzeń: MRiT w sprawie ewidencji gruntów i budynków, MZ zm. rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego (niezbędna konsultacja z samorządami – kontrowersyjny zapis dotyczący dostępu do lekarza miedzy 7.00 a 18.00), MSiT w sprawie przekazywania środków z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (podniesienie poziomu dofinansowania, niezbędna decentralizacja tego funduszu).

Postulaty w sprawie ROP

Zarząd zaakceptował propozycje postulatów w sprawie Reformy Rozszerzonej Odpowiedzialności (ROP) producenckiej na opakowaniach w Rzeczpospolitej Polskiej, przygotowanych m.in. przez UMP i zaopiniowanych pozytywnie przez Komisję Gospodarki Komunalnej ZMP. Obecnie koszty zbiórki odpadów opakowaniowych ponoszą mieszkańcy w opłatach gminnych. Emerytka oszczędzająca na zakupach płaci więc tyle samo, co bogaty obywatel, którego stać na zakupy produktów generujących wiele opakowań. Po wprowadzeniu reformy ROP, za odpady opakowaniowe zapłacą wprowadzający, czyli konsument na etapie zakupu produktu w opakowaniu. System ten będzie znacznie bardziej sprawiedliwy społecznie. Przedstawione POSTULATY są katalogiem kierunkowych zmian, których uchwalenie jest niezbędne i niezwykle pilne. Na tym etapie nie doprecyzowuje się poziomu dopłat od wprowadzających, co może z powodzeniem nastąpić jako kolejna faza reformy. Więcej w załączonym dokumencie „Sprawiedliwy ROP”.

Ułatwienia przygraniczne

Zarząd poparł też zmianę zapisów w paragrafie 7 w rozporządzeniu MEN w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki zaproponowane przez miasto Cieszyn, które dotyczą problemów miast przygranicznych czy podzielonych granicą. Chodzi o ułatwienie codziennej współpracy pomiędzy polskimi i czeskimi szkołami, szkołami a instytucjami czy uczestnictwa młodzieży w zawodach sportowych itp. Wycieczki organizowane w strefie nadgranicznej w promieniu 40 km w obszarze tej strefy miałyby być zwolnione z obowiązku informowania organu prowadzącego o organizowaniu takiej wycieczki.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP

Załączniki:
Uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw oraz niektórych innych ustawku
Stanowisko ZMP w sprawie projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa
Stanowisko ZMP - Kodeks wyborczy
Stanowisko ZMP - Sprawiedliwy ROP