Poselski projekt ustawy o zwiększeniu udziału obywateli w życiu publicznym
lobbing - wysłuchanie publiczne - część poprawek przyjęta - wniosek do prezydenta
Zarząd Związku jeszcze w grudniu 2017 roku przyjął stanowisko ws. poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, poparte następnie przez Stronę Samorządową Komisji Wspólnej Rządu i ST. Zwróciliśmy uwagę na fakt, że projekt zawiera zbiór propozycji zmian przepisów w różnych ustawach, nie będący wynikiem systemowej analizy funkcjonowania ustroju JST. Niektóre zmiany są zgodne z oczekiwaniami środowisk samorządowych, jednak w kilku ważnych sprawach prowadzą – wbrew tytułowi projektu ustawy – do zmniejszenia udziału obywateli w życiu społeczności lokalnych i regionalnych oraz osłabienia organów przedstawicielskich. Stanowisko przedłożono posłom, a także zaprezentowano podczas obywatelskiego wysłuchania publicznego 9 grudnia 2017 r. w Warszawie.
Rozliczne wysiłki czynione przez środowiska samorządowe i obywatelskie przyniosły efekt. Podczas drugiego czytania projektu sami wnioskodawcy złożyli poprawki zbieżne z niektórymi postulatami ZMP i innych organizacji samorządowych. Udało się: obronić okręgi jednomandatowe w gminach do 20 tysięcy mieszkańców, uniemożliwić start w wyborach osobom spoza gminy albo powiatu, zachować ustalanie okręgów wyborczych przez rady gmin i powiatów, wydłużyć kadencję organów samorządu do 5 lat oraz utrzymać powoływanie skarbnika jak dotąd - przez radę na wniosek organu wykonawczego. Doprecyzowano też przepisy dotyczące dwukadencyjności - ograniczenie nie będzie obowiązywało wstecz i ma dotyczyć tylko danej gminy. Dodatkowo Senat przyjął też poprawki, z których jedna umożliwia głosowanie korespondencyjne osobom niepełnosprawnym (apelował o to m. in. Związek).
Prezes ZMP wystąpił do Prezydenta RP z uwagami, które nie zostały uwzględnione w pracach legislacyjnych, w tym zwłaszcza w kwestii niekonstytucyjności wprowadzenia ograniczenia biernego prawa wyborczego w ustawie zwykłej. Poprzednio takie ograniczenie (w innym zakresie) zostało już raz wprowadzone w roku 2009, ale odbyło się to poprzez zmianę Konstytucji.
16 stycznia br. Prezydent podpisał ustawę o zwiększeniu udziału obywateli w życiu publicznym, która wprowadza ograniczenie do dwóch liczby kadencji dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (przepis nie działa wstecz). Prezydent nie uwzględnił zatem naszych argumentów przeciwko tej zmianie, co do których - jak wiadomo - istnieją zresztą rozbieżne opinie prawników.

Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
Bez roszczeń wobec JST - najważniejsza od 15 lat zmiana w ustawie o planowaniu przestrzennym
Od 1 stycznia 2018 r. obowiązuje zmiana w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (wprowadzona w nowym Prawie wodnym), o którą od kilku lat Związek zabiegał, napotykając jednak silny opór ze strony ortodoksyjnie liberalnych legislatorów i polityków.
Nowy ustęp 1a w art. 36 stanowi, że gminy nie będą odpowiadały finansowo za ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dotyczące ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości, wprowadzanych z powodu uwarunkowań hydrologicznych (w tym powodziowych) itp., a także z innych powodów niezależnych od gminy (np. zmian w prawie). Takie zmiany planów odtąd z mocy prawa nie rodzą roszczeń odszkodowawczych.

Kodeks urbanistyczny
W marcu 2017 roku Zgromadzenie Ogólne poparło projekt Kodeksu urbanistyczno-budowlanego w części urbanistycznej. Niestety prace nad tym projektem, po przejściu urbanistyki z resortu infrastruktury do rozwoju, zostały zatrzymane. Tymczasem w kraju postępuje chaos przestrzenny i rosną koszty infrastruktury wynikające z niekontrolowanego rozlewania się obszarów zabudowanych.
W międzyczasie udało się wprowadzić - oprócz wspomnianej powyżej - kilka zmian przy okazji uchwalania innych ustaw. Należą do nich: bilansowanie terenów pod zabudowę (2015 - ustawa o rewitalizacji), przepisy dot. reklam (2015 - ustawa krajobrazowa). Zmiany te jednak nie rozwiązują podstawowych problemów, jakie stworzyła zła ustawa z 2003 roku.
Dlatego Zarząd postanowił przedstawić własny projekt zmian w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (kodeksu urbanistycznego) przed najbliższym posiedzeniem Zgromadzenia Ogólnego Związku.

Gospodarka nieruchomościami
Postulowane przez Związek zmiany w ustawie, zrealizowane dzięki nowym zapisom w dwóch ustawach - o PPP i specustawie mieszkaniowej, umożliwiają nie tylko przywrócenie stanu sprzed 2017 r. w zakresie bezprzetargowego zbywania nieruchomości dotychczasowym użytkownikom, ale także stwarzają szanse na racjonalne wykorzystanie zasobów infrastruktury, realizację nowych projektów inwestycyjnych oraz tworzenie nowych miejsc pracy.

Ustawa o jawności życia publicznego - prace wstrzymane
Zarząd Związku zawsze opowiadał się za przejrzystością działania administracji publicznej, ale zaznaczał, że nie może się to wiązać z destabilizacją jej funkcjonowania, łamaniem Konstytucji RP oraz znacznym wzrostem wydatków. Zarząd negatywnie zaopiniował nową wersję rządowego projektu ustawy o jawności życia publicznego. Zastrzeżenia dotyczyły m.in.: odpowiedzialności karnej szefów jednostek za błędy podwładnych, naruszenia zasady domniemania niewinności, ograniczenia możliwości wykonywania dodatkowych odpłatnych zajęć przez osoby pełniące funkcje publiczne.
Wobec licznych kontrowersji projekt był dodatkowo rozpatrywany na spotkaniu roboczym, podczas którego wypracowano konkretne propozycje zmian. Jednak dalsze prace nad projektem wstrzymano.

Taryfy opłat za wodę i ścieki - wnioski ZMP przyjęte
Zarząd ZMP negatywnie zaopiniował projekt rozporządzenia w sprawie określenia taryf opłat za wodę i ścieki. Zarząd wskazał, że konieczne jest wprowadzenie w rozporządzeniu możliwości korygowania stawek taryfowych ustalanych na 3 lata z powodu wzrostu kosztów niezależnych od JST czy przedsiębiorstw. Zastrzeżenia dotyczyły też nieuwzględnienia amortyzacji w kalkulacji taryfy.
W ramach dobrej współpracy roboczej z Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej prawie wszystkie uwagi Związku zostały uwzględnione, a na posiedzeniu plenarnym Komisji Wspólnej Rządu i ST rozwiązano ostatnią kwestię sporną – amortyzacja od infrastruktury wybudowanej z dotacji ze środków UE również będzie uwzględniona w taryfach.

Nowelizacja ustawy o finansach publicznych
Związek negatywnie zaopiniował projekt zmian w art. 243 ustawy w 2016 roku, przedstawiając ponownie własne propozycje w tym zakresie, zgłaszane od blisko 10 lat.
Wiosną 2018 r. rząd przedstawił nowy projekt, który był przedmiotem rzeczowych negocjacji z resortem finansów. W ich wyniku projekt skierowany do Sejmu uzyskał pozytywną opinię samorządowców, z wyjątkiem kwestii uwzględniania planowanych przychodów ze sprzedaży mienia komunalnego przy ustalaniu limitu zobowiązań. W trakcie rozmów udało się przekonać resort do odłożenia w czasie części zmian zwiększających rygory limitu (w tym kwestii środków ze sprzedaży mienia aż do roku 2025), gdyż nie były one brane pod uwagę w planach finansowych miast, zwłaszcza dotyczących inwestycji. Nowelizacja uwzględnia postulaty zgłaszane przez Związek.

Specustawa mieszkaniowa
13 kwietnia 2018 r. Zarząd ZMP zaopiniował negatywnie pierwotną wersję ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących, czyli tzw. specustawy mieszkaniowej. Podczas negocjacji przedstawicieli Komisji Wspólnej z Ministerstwem Inwestycji i Rozwoju większość naszych postulatów została przyjęta przez projektodawców, w tym zasada zgodności ze studium oraz pozostawienie decyzji w gestii rad gmin. Niestety nie został uwzględniony główny postulat Związku, dotyczący zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (proponowaliśmy uproszczoną procedurę korygowania planów w niezbędnym zakresie). Uważamy, że ten brak dodatkowo osłabia znaczenie najważniejszych aktów prawa miejscowego.

Nowelizacja ustawy o PPP
Ustawa ułatwia tworzenie partnerstwa publiczno-prywatnego, zarówno w zakresie regulowanym w tym akcie prawnym jak i poprzez zmiany w innych ustawach. Dwie spośród nich stanowią realizację naszych postulatów: śródmiejskie strefy parkowania w ustawie o drogach publicznych oraz bezprzetargowe zbywanie nieruchomości na rzecz użytkowników wyłonionych w trybie PPP.

Ustawa o Funduszu Dróg Samorządowych
Oprócz korzystnych w stosunku do projektu zmian w kryteriach udzielania dotacji udało się zmniejszyć zakres wykluczeń: pierwotnie miały to być wszystkie miasta na prawach powiatu, ostatecznie są to - mimo protestu ZMP i UMP - tylko miasta wojewódzkie.
Ustawa tworzy nowy fundusz celowy, który - korzystając z różnych źródeł - znacząco zwiększy wsparcie rozwoju dróg lokalnych ze środków budżetu państwa. Rząd deklaruje, że będzie to ok. 5 mld zł rocznie.

Likwidacja użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe
Rządowy projekt ustawy w tej sprawie został przedłożony Sejmowi z pominięciem opinii Komisji Wspólnej, co jest niezgodne z art. 3 ustawy o Komisji Wspólnej Rządu i ST. Dlatego Związek skierował do Marszałka Sejmu pismo w sprawie projektu zniesienia użytkowania wieczystego, w którym pod-trzymał swoje negatywne stanowisko z 2016 roku. Zwrócono w nim uwagę, że w świetle wyroku TK z 2015 roku każde odgórne wywłaszczenie gmin będzie niekonstytucyjne, zwłaszcza że nie następuje na cel publiczny. W piśmie ponadto podkreślono, że nowa regulacja jest zbędna, gdyż procedura przekształcania prawa użytkowania wieczystego w prawo własności istnieje od lat. Gminy z niej korzystają i stosują bonifikaty. Ustawę uchwalono w atmosferze zaangażowania rządu w kampanię przed wyborami samorządowymi.

Śródmiejskie strefy płatnego parkowania
Nowelizacja ustawy o PPP wprowadziła w ustawie o drogach publicznych możliwość pobierania opłat za postój pojazdów samochodowych w śródmiejskiej strefie płatnego parkowania. Strefa taka będzie mogła być ustanowiona przez radę miasta na obszarach intensywnej zabudowy funkcjonalnego śródmieścia w mieście o liczbie ludności powyżej 100 tysięcy mieszkańców. Związek postulował, by rozwiązania te mogły być wprowadzane także przez mniejsze miasta turystyczne (z miejską strefą zabytkową) oraz uzdrowiskowe, jednak ten postulat nie został na razie uwzględniony.

Biuro ZMP, Poznań, 31 grudnia 2018

Załączniki:
Infografika - Plik PDF