W piątek, 22 lipca br., obradował w Sokołowie Podlaskim Zarząd Związku Miast Polskich. Głównym tematem obrad były zapowiadane zmiany w najważniejszym zadaniu własnym samorządu terytorialnego, jakim jest edukacja. Na tą część obrad zaprosiliśmy przedstawicieli środowisk, które aktywnie uczestniczą w budowie polskiego systemu edukacji:

• Społeczne Towarzystwo Oświatowe, które prowadzi całą sieć szkół społecznych,
• Federację Inicjatyw Oświatowych, która koncentruje swoje działania na ratowaniu małych szkół, zwłaszcza na terenach wiejskich,
• niedawno powołane Towarzystwo Oświatowe Krakowskie,
• Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty,
• powstające z inicjatywy Fundacji Rodzice Szkole - Ogólnopolskie Porozumienie Rad Rodziców.

Mimo zaproszenia udziału nie wzięli przedstawiciele Rady Szkół Katolickich.

Gościem obrad była szefowa resortu edukacji, Anna Zalewska, która przyjechała do magistratu w Sokołowie bezpośrednio z Sejmu. Minister Edukacji Narodowej dowiedziała się o posiedzeniu na kilka dni przed jego terminem i od razu zawiadomiła Biuro Związku o zamiarze udziału w posiedzeniu.

W ramach wprowadzenia dyrektor Biura Związku, Andrzej Porawski, przedstawił wyniki doraźnej ankiety, przeprowadzonej w miastach członkowskich Związku, na którą odpowiedziało 159 miast (część sygnalizo-wała, że z powodu urlopu prezydenta / burmistrza nie może w ciągu kilku dni odpowiedzieć na postawione pytania).

Zbiorcze wyniki ankiety zestawiono w poniższej tabeli (pełne wyniki wraz z wykresami są dostępne na stronie internetowej ZMP):

Następnie ekspert ZMP, Mariusz Tobor (VULCAN) przedstawił analizę skutków głównych wprowadzonych i zapowiadanych przez MEN zmian w oświacie. Najważniejsze wnioski z tej analizy są następujące:

a) po cofnięciu obowiązku szkolnego dla sześciolatków skutek finansowy dla gmin wynosi w tym roku 222,5 mln zł (różnica między „utraconą” subwencją szkolną a dotacją na przedszkola);

b) bezpośrednie skutki likwidacji gimnazjów dla gmin:

• w I roku wygaszania gimnazjów – 445 mln zł,
• w II roku wygaszania gimnazjów – 539 mln zł.

c) pośrednie koszty likwidacji gimnazjów obejmą także:

• koszty zwiększonych wahań poziomu zapotrzebowania na nauczycieli
• koszty zwiększonej nadwyżki wolnych miejsc w szkołach gminnych
• koszty zmniejszenia liczby szkół elastycznych organizacyjnie
• koszty adaptacji obiektów (wymuszone przez zmianę struktury oświaty)
• koszty zrealizowanych inwestycji, które okazały się zbędne.

d) łączne nakłady poniesione przez gminy na gimnazja od początku ich funkcjonowania (1999-2015) wyniosły (w cenach bieżących):

• ogółem – 130 mld zł
• w tym majątkowe – 8 mld zł.

Wydatki JST na gimnazja (ogółem i majątkowe) w latach 1999-2015

Następnie głos zabrała minister Anna Zalewska, która omówiła wprowadzone i planowane zmiany w systemie oświaty. Główne punkty jej wystąpienia były następujące:

• zmiana wieku obowiązku szkolnego – rozsądna, bo:

1) sześciolatki (zarówno w przedszkolu jak i w szkole)się uczą,

2) na 6-latki w przedszkolach – będzie subwencja szkolna;

• dodatkowo rząd planuje wsparcie dla małych szkół;
• główne zadanie na 2018 r. – utrzymać wielkość subwencji szkolnej (42 mld zł) i lepiej ją wykorzystać;
• zapowiedź zmiany wag w algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej;
• zrealizowany został postulat samorządów dotyczący zmiany zasad rozliczania udzielanych przez gminy dotacji dla szkół i przedszkoli niepublicznych;
• wola stworzenia platformy dialogu trójstronnego w oświacie:

1) państwo (MEN),

2) pracodawcy (JST, inni),

3) pracownicy (związki zawodowe);

• nowe miejsca pracy dla nauczycieli:

1) doradca zawodowy,

2) metodyk,

3) asystent dziecka (w tym dwujęzyczny),

4) nauczyciel w klasach zintegrowanych;

• od 27 września w każdym województwie będzie działał zespół FRSE (fundacji Rozwoju Systemu Edukacji), która realizuje ważne dla systemu edukacji programy.

Przedstawiciele zaproszonych organizacji poruszyli m.in. następujące sprawy:

- ważne znaczenie w systemie edukacji mają rodzice; we wrześniu odbędzie się 16 regionalnych konferencji rad rodziców, które poprzedzą kongres założycielski Ogólnopolskiego Porozumienia Rad Rodziców;

- STO zwróciło uwagę na znaczne nakłady na gimnazja, poniesione przez podmioty niepubliczne; stowa-rzyszenie prowadzi akcję „STOp likwidacji gimnazjów”;

- FIO koncentruje się nadal na obronie małych szkół, we współpracy z samorządami gmin;

- OSKKO zaprasza na kolejny XI Kongres Zarządzania Oświatą w Gdańsku (26-28 września w Gdańsku); Stowarzyszenie broni gimnazja i sprzeciwia się zbędnym zmianom organizacyjnym; zwraca uwagę na to, że problemem nie jest struktura systemu oświaty tylko złe podstawy programowe nauczania; OSKKO wspiera system „6 + 3 + 3 pełne lata”.

Spośród spraw poruszonych w dyskusji należy wymienić następujące wnioski i postulaty:

1) konieczne są znaczne zmiany w Karcie Nauczyciela;

2) placówki doskonalenia zawodowego powinny być samorządowe (gminne i powiatowe);

3) problem jakości oświaty nie leży w strukturze organizacyjnej oświaty, ale w podstawie programowej; zwłaszcza gimnazja nie mają bezpośredniego wpływu na to, jacy absolwenci szkól trafiają na rynek pracy;

4) przy zmianach organizacyjnych w oświacie należy dążyć do sytuacji, w której nowa placówka jest następcą prawnym starej (przekształcenie, a nie likwidacja); pomóc w tym muszą także odpowiednie zmiany prawne.

• Prezentacja Mariusz Tobor - Niektóre skutki zmian w oświacie

Biuro ZMP, 18 sierpnia 2016