24 sierpnia 1991 roku Rada Najwyższa Ukraińskiej SSR, na wieść o puczu Janajewa w Moskwie, zdecydowała się ogłosić niepodległość, wyłamując się tym samym z granic radzieckiego imperium, którego krwawa polityka doprowadziła do ludobójstwa na niespotykaną nigdzie indziej skalę. Uchwalenie w tym dniu Deklaracji Niepodległości Ukrainy stanowi jedną z najpiękniejszych kart w dziejach ukraińskiego narodu.

24 sierpnia 1991 r. Ukraina proklamowała niepodległość, a kilka miesięcy później – wraz z Rosją i Białorusią – doprowadziła do rozwiązania ZSRR.

Z okazji 33. rocznicy niepodległości Ukrainy w polskich miastach odbyły się uroczystości z nią związane. We Wrocławiu odśpiewano hymn obu państw i rozłożono ukraińską flagę. W Poznaniu przeszedł marsz, którego zakończeniem był przyjacielski piknik nad Wartą. W Gdańsku odbyło się nabożeństwo z modlitwą o pokój i zwycięstwo Ukrainy nad agresorem.

Główne obchody odbyły się w Warszawie, a ich współorganizatorem była Ambasada Ukrainy w Polsce. W ich ramach złożono kwiaty „pod tablicą pamiątkową walczącym o Europejską Ukrainę” na budynku ukraińskiej ambasady Ukrainy oraz pod dwoma pomnikami żołnierzy Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej na Wolskim Prawosławnym Cmentarzu w Warszawie. Organizacja Euromajdan-Warszawa zorganizowała na Placu Zamkowym akcję solidarności z Ukrainą, wraz z koncertem Jamali i Daga-Dana. Odbyły się też m.in. wystąpienia ukraińskich żołnierzy i wręczenie nagród Polakom, którzy wspierają Ukrainę. 

W Krakowie jeszcze w piątek w ramach spontanicznej akcji na Skwerze Wolnej Ukrainy rozwinięto wielką, ukraińską flagę. W sobotę po południu ulicami miasta przeszedł „marsz wsparcia dla ukraińskiej armii”. Zorganizowano też wieczór piosenki ukraińskiej.

Na wrocławskim ryku w sobotnie południe z tej okazji odśpiewano hymny Ukrainy oraz Polski. Ukraińcy uczcili 33. rocznicę niepodległości Ukrainy rozkładając długą flagę swojego kraju. Rano odbyła się liturgia w katedrze grecko-katolickiej, skąd wyszedł się marsz solidarności, który dotarł na Rynek Główny.

W sobotę ulicami Poznania przeszedł marsz, który uczcił jedność narodu ukraińskiego, jego uczestniczyli chcieli tym także okazać wdzięczność polskim przyjaciołom za wsparcie i solidarność. W marszu, wzięli udział także Polacy, którzy w pierwszych dniach i miesiącach rosyjskiej agresji, pomagali Ukraińcom i robią to cały czas. W Centrum Kultury Zamek odbył się koncert, a przy moście Świętego Rocha można było wziąć udział w przyjacielskim pikniku. Wśród atrakcji przyjacielskiego pikniku nad Wartą serwowano się m.in. tradycyjne dania ukraińskie, była muzyka na żywo w wykonaniu ukraińskich artystów czy możliwość wyrażania swoich myśli i uczuć za pośrednictwem anonimowych skrzynek.

Ukraińcy mieszkający w Trójmieście wzięli udział w obchodach 33. rocznicy odzyskania niepodległości, które odbyły się na skwerze Chrztu Rusi-Ukrainy w Gdańsku. Biskup greckokatolickiej diecezji olsztyńsko-gdańskiej Arkadiusz Trochanowski odprawił nabożeństwo z modlitwą o pokój i zwycięstwo Ukrainy nad agresorem. Podczas uroczystości podkreślono, że Dzień Niepodległości jest ważny dla każdego Ukraińca i dlatego chcą go spędzić razem, oddając hołd poległym bohaterom i wszystkim ofiarom wojny.

Konsul Ukrainy w Gdańsku Ołeksandr Płodysty podkreślił, że Ukraińcy chcieliby obchodzić 33. rocznicę Niepodległości Ukrainy „wesoło i świątecznie”, jednak - jak przypomniał - od ponad dwóch lat trwa wojna. Zaznaczył, że Ukraina w ostatnich latach wydoroślała, a jej obywatele „stali się mądrzejsi i dojrzalsi”. Podziękował ukraińskiej armii, a także obywatelom, którzy wspierają Ukrainę oraz Polakom. - Na Ukrainie mówimy o tym, że ciemna noc jest przed świtem. Ta noc jeszcze trwa i musimy ją przeżyć. Wzywam was do cierpliwości. Pomagajmy sobie wzajemnie. Ukraina zwycięży - dodał.

Obchody Dnia Niepodległości Ukrainy odbyły się również w niedzielę. W konkatedrze św. Bartłomieja i Opieki NMP w Gdańsku bp Arkadiusz Trochanowski odprawił Pontyfikalną Boską Liturgię w intencji zwycięstwa i pokoju na Ukrainie. W południe natomiast w Europejskim Centrum Solidarności odbył się drugi dzień Międzykulturowego Festynu Rodzinnego. Można było też zobaczyć koncert z okazji Dnia Niepodległości Ukrainy „Światło w walce”.

Tegoroczne obchody Dnia Niepodległości Ukrainy w Lublinie trwały od piątku (23 sierpnia) do niedzieli (25 sierpnia). Główne uroczystości rozpoczęły w sobotę (24 sierpnia) o godz. 10.30 nabożeństwem żałobnym w intencji żołnierzy ukraińskich i walczącej Ukrainy oraz złożeniem wieńców przy pomniku Żołnierzy Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej na cmentarzu prawosławnym przy ul. Lipowej. Następnie obchody przeniosły się przed Ratusz, gdzie odbyło się uroczyste podniesienie flag oraz odegranie hymnów Polski, Ukrainy i Unii Europejskiej. Po tym wydarzeniu, zgromadzeni na pl. Łokietka uczestniczki i uczestnicy wspólnie rozwinęli 20-metrową ukraińsko-polską flagę w ramach „Marszu Niezłomnych”. Po zakończeniu głównych uroczystości mieszkanki i mieszkańcy Lublina mieli okazję wziąć udział w Festiwalu integracyjnym „Poznaj swojego sąsiada”. W ramach obchodów nastąpiło otwarcie wystawy „Zbrodnie Rosji”, turniej piłkarski „Puchar 30-lecia Niepodległości Ukrainy”, a także warsztaty dla dzieci i dorosłych z malarstwa dekoracyjnego Petrykiwki.

Deklaracja Niepodległości zapoczątkowała zmiany

Ustawa została przyjęta w następstwie zamachu stanu w Moskwie dokonanego 19 sierpnia 1991 roku, kiedy twardogłowi komunistyczni przywódcy Związku Radzieckiego próbowali przywrócić kontrolę Komitetu Centralnego KPZR nad całym ZSRR. W odpowiedzi (podczas specjalnej, 11-godzinnej, sobotniej sesji plenarnej) Rada Najwyższa Ukraińskiej SRR w przeważającej większości zatwierdziła Deklarację Niepodległości. Tekst został w dużej mierze spisany w nocy z 23 na 24 sierpnia. Ukraińscy komuniści poczuli się zmuszeni poprzeć deklarację niepodległości, aby zdystansować się od zamachu stanu.

Tego samego dnia (24 sierpnia) parlament wezwał do przeprowadzenia ogólnokrajowego referendum w sprawie poparcia dla Deklaracji niepodległości. Parlament opowiedział się również za utworzeniem Gwardii Narodowej Ukrainy i przekazał sobie jurysdykcję nad wszystkimi siłami zbrojnymi znajdującymi się na terytorium Ukrainy.

W następnych dniach przyjęto szereg uchwał i dekretów: nacjonalizację całego majątku Komunistycznej Partii Ukrainy i przekazanie go Radzie Najwyższej oraz radom lokalnym; amnestię dla wszystkich więźniów politycznych; zawieszenie wszystkich działań KPU i zamrożenie jej aktywów oraz kont bankowych do czasu oficjalnego dochodzenia w sprawie możliwej współpracy z moskiewskimi puczystami; powołanie komisji śledczej w sprawie zachowania najwyższych urzędników Ukraińskiej SRR podczas zamachu stanu; oraz powołanie komitetu do spraw wojskowych związanych z utworzeniem Ministerstwa Obrony Ukrainy.

26 sierpnia 1991 r. stały przedstawiciel Ukraińskiej SRR przy ONZ Hennadij Udowenko poinformował biuro Sekretarza Generalnego ONZ, że jego stała misja w tym zgromadzeniu międzynarodowym, którego Ukraińska SSR była – obok ZSRR – od pierwszego dnia pełnoprawnym członkiem-założycielem, powinna zostać oficjalnie przekształcona na reprezentanta Ukrainy. Tego samego dnia komitet wykonawczy miasta Kijowa zagłosował za usunięciem wszystkich pomników komunistycznych bohaterów z miejsc publicznych, w tym pomnika Lenina na centralnym Placu Rewolucji Październikowej. Komitet wykonawczy zdecydował także, że duży plac w centrum Kijowa zostanie przemianowany na Majdan Nezałeżnosti (Plac Niepodległości), podobnie jak centralna stacja metra pod nim.

Dwa dni później gotowość do służby w Gwardii Narodowej zadeklarowało ponad 200 000 mieszkańców Lwowa i obwodu lwowskiego.

Referendum niepodległościowe i upadek ZSRR

W referendum niepodległościowym 1 grudnia 1991 r. ludność Ukrainy wyraziła szerokie poparcie dla Deklaracji niepodległości, z ponad 90% głosów za i 82% frekwencją. Referendum odbyło się tego samego dnia, co pierwsze bezpośrednie wybory prezydenckie w Ukrainie; wszystkich sześciu kandydatów na prezydenta popierało niepodległość i prosiło wyborców o głosowanie „tak”. Powodzenie referendum zakończyło wszelkie możliwości utrzymania Związku Radzieckiego jako całości, nawet na ograniczoną skalę.

Tydzień po wyborach nowo wybrany prezydent Łeonid Krawczuk dołączył do swojego rosyjskiego i białoruskiego odpowiednika, podpisując Porozumienie białowieskie, w którym stwierdzono, że Związek Radziecki przestał istnieć. Oficjalnie państwo związkowe zostało rozwiązane 26 grudnia.

Rosja uznała niepodległość Ukrainy

Polska i Kanada były pierwszymi krajami na świecie, które uznały niepodległość Ukrainy, oba w dniu 2 grudnia 1991 r. Tego samego dnia (2 grudnia) podczas wieczornej emisji programu telewizyjnego Wiesti poinformowano, że prezydent Rosyjskiej FSRR Borys Jelcyn również uznał niepodległość Ukrainy.