29 stycznia 2016 r. w Szczecinie Związek Miast Polskich rozpoczął cykl regionalnych konferencji informacyjnych dla przedstawicieli jednostek samorządu tworzących lub chcących utworzyć partnerstwa międzysamorządowe i międzysektorowe.

Głównym celem konferencji regionalnych jest wymiana doświadczeń z zakresu wykorzystania narzędzi współpracy w partnerstwach, dyskusja o korzyściach z niej płynących oraz pokazanie praktycznego zastosowania modelu współpracy w partnerstwach.

W obecnej unijnej perspektywie finansowej Unia Europejska postawiła bardzo zdecydowanie na działania w obszarach funkcjonalnych, a nie w granicach administracyjnych miast i gmin. Integracja zarówno tematyczna, jak i terytorialna w obecnej perspektywie jest bardzo silnie obecna. Jednocześnie od kilku lat obserwujemy zmiany w otoczenie wewnętrznym, niezwiązane z Unią Europejską. W Polsce, tak jak w innych krajach, zmieniają się oczekiwania odbiorców usług. Wymagania mieszkańców rosną wraz z polepszaniem się jakości ich życia. Zmienia się sytuacja społeczno-gospodarcza, w ślad za oczekiwaniami zmienia się popyt na usługi, i wreszcie zmianie ulega istotnie sytuacja finansowa samorządów. Popyt na usługi publiczne w coraz mniejszym stopniu związany jest z granicami administracyjnymi danego samorządu.

O finansowym aspekcie tych zmian mówił podczas konferencji w Szczecinie Andrzej Porawski, dyrektor Biura Związku Miast Polskich. Podkreślił dotykający samorządy w kilku ostatnich latach wzrost zadłużenia, kwestię kryzysu w dochodach własnych spowodowanego zmianami w PIT oraz zapowiedzi kolejnych zmian w najbliższym czasie - wprowadzenie kwoty wolnej od podatku. Będą one znowu przeprowadzane kosztem budżetów JST. Przypomniał, że obserwowany jest systematyczny wzrost wydatków bieżących samorządów, głównie poprzez podnoszenie standardów realizacji zadań.

Z badań przeprowadzonych przez ekspertów ZMP na podstawie Wieloletnich Prognoz Finansowych wynika, że w najbliższych latach ok. 800 JST (ok. 140 powiatów i ok. 500 gmin wiejskich) będzie miało nadwyżkę operacyjną poniżej 1% dochodów ogółem. Oznacza to, że jedna trzecia JST nie będzie miała środków w wysokości, która pozwalałaby myśleć o rozwoju.

- Sytuacja powoduje, że musimy zmieniać nasze myślenie o finansach - mówił w Szczecinie Andrzej Porawski. Zachęcał samorządowców do uruchamiania istniejących niewykorzystanych jeszcze potencjałów, w tym zwłaszcza majątku komunalnego. Dziś 30% miast na prawach powiatu stanowi własność miejska. Nie zawsze jest to własność rynkowo lub gospodarczo atrakcyjna na dziś, ale trzeba pomyśleć o uruchomieniu przynajmniej jej części. - Te potencjały trzeba najpierw zidentyfikować, a następnie przełamać barierę obaw co do odważniejszego sposobu gospodarowania majątkiem. Tylko bowiem lokalny rozwój przyniesie nam uzupełnienie ubytków w dochodach - mówił dyrektor ZMP.

W Szczecinie zaprezentowana została analiza zdolności JST do finansowania działań rozwojowych. dr Tomasz Potkański, zastępca dyrektora Biura ZMP, mówił o wykorzystaniu nowej funkcjonalności w programie BeSTI@, będącego własnością Ministerstwa Finansów.

Ważnym tematem podczas konferencji był model współpracy międzysamorządowej. Opierać go należy na efektywnym mechanizmie świadczenia usług o jak najwyższej jakości i jak najniższym koszcie dla odbiorców lub samorządu. Powinien on zapewnić równy dostęp do usług publicznych wszystkim mieszkańcom obszaru funkcjonalnego. Chodzi o usługi dostępne na terytorium pobliskich gmin, świadczone na całym obszarze lub jego części przez jeden samorząd, jego jednostkę, wspólną jednostkę organizacyjną lub też przez działające w porozumieniu z samorządami podmioty komercyjne lub organizacje społeczne. Janusz Szewczuk, ekspert ZMP mówił w Szczecinie o standardach współpracy w partnerstwie z punktu widzenia zarządzania rozwojem strategicznym oraz zarządzania relacjami w partnerstwie. Przeanalizował też integracje usług publicznych i infrastruktury w obszarze funkcjonalnym.

Z kolei Łukasz Dąbrówka zaprezentował narzędzie samooceny rozwoju partnerstw. Ma być ono pomocą dla uczestników takich inicjatyw - członków regionalnych i subregionalnych ZIT-ów, uczestników miejskich lub wiejskich obszarów funkcjonalnych, członków stowarzyszeń JST i związków komunalnych - którzy chcieliby ocenić stopień rozwoju i jakość współpracy w swoich partnerstwach. Metodę samooceny opracowano w ramach projektu pn. „Budowanie kompetencji do współpracy międzysamorządowej i międzysektorowej”, realizowanego przez Związek Miast Polskich, Związek Powiatów Polskich i Związek Gmin Wiejskich RP we współpracy z Ministerstwem Infrastruktury i Rozwoju, ze środków Mechanizmu Finansowego EOG.

Stopień rozwoju oraz jakość współpracy w partnerstwie są oceniane przy pomocy 10 szczegółowych kryteriów. W każdym kryterium wyznaczono 5 stadiów rozwoju i określono warunki związane z osiągnięciem kolejnych poziomów oceny. W ramach danego kryterium partnerstwo znajduje się na tym stadium rozwoju, dla którego spełnia wszystkie wymagane warunki szczegółowe.

Bezpośrednim celem samooceny jest określenie aktualnego stanu partnerstwa oraz zidentyfikowanie tych elementów sytemu współpracy, które nie funkcjonują w sposób optymalny. Osiągnięcie tego rezultatu nie kończy jednak całego procesu. Jeśli uczestnicy partnerstwa chcą, aby samoocena miała istotne znaczenie praktyczne, to diagnoza powinna być wstępem do określenia, a następnie realizacji, planu działań doskonalących zasady współpracy. Po ich wprowadzeniu i przetestowaniu procedura samooceny powinna być regularnie powtarzana (najlepiej w cyklu rocznym), weryfikując postępy i inspirując partnerów do podejmowania kolejnych działań rozwijających partnerstwo w wymiarze instytucjonalnym.

Jest też pośredni cel procesu samooceny - ważny zwłaszcza dla tych partnerstw, które są w początkowej fazie rozwoju. Jest nim wyrównanie wiedzy uczestników na temat różnych aspektów realizowanej przez nich współpracy. Dyskutując na temat poszczególnych elementów systemu, partnerzy mają możliwość przedstawienia swoich oczekiwań, zrozumienia wzajemnych uwarunkowań, a ostatecznie - wypracowania rozwiązań satysfakcjonujących wszystkie zaangażowane strony.

W trakcie konferencji zaprezentowane zostały przykłady partnerstw, w których wymiar zarządzania strategicznego oraz wymiar zarządzania relacjami został dobrze zastosowany, czego efektem było m.in. wyróżnienie ich w Konkursie Samorządowy Lider Zarządzania „Razem dla rozwoju”. W pierwszej części spotkania poświęconej narzędziom zarządzania strategicznego w partnerstwie Roman Walaszkowski ze Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego mówił o metodzie partycypacyjnego planowania rozwoju w SOM, a Maciej Musiał z Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego przedstawił podejście zintegrowane w koncepcji kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii Poznań. Z kolei w części dotyczącej zarządzania relacjami w partnerstwie Janina Jędrzejczak i Aneta Barska z Partnerstwa Gmin Nadodrzańskich poświęciły swoją prezentację sołtysom jako kluczowemu elementowi łańcucha komunikacji z mieszkańcami w procedurze opracowywania dokumentów strategicznych i planistycznych Partnerstwa. O budowaniu relacji partnerskich na przykładzie Aglomeracji Leszczyńskiej mówiła Sandra Kajoch.

Kolejne z cyklu regionalnych konferencji informacyjnych odbędą się 16 lutego br. w Toruniu; 17 marca br. w Lublinie oraz 18 kwietnia br. w Opolu.

(epe)

Więcej na temat regionalnych konferencji informacyjnych w lutowym wydaniu "Samorządu Miejskiego".