Apele w sprawie Ukrainy

W pierwszym z apeli (wszystkie są dostępne TUTAJ - https://www.miasta.pl/uploads/document/content_file/1141/3_apele_ZMP_ws._Ukrainy_-_13_maja_2022.pdf) samorządowcy z polskich miast zwrócili się nie tylko do przedstawicieli polskiego rządu o zaapelowanie do Rady Unii Europejskiej o natychmiastowe zaakceptowanie wniosku Ukrainy o przyznanie statusu kandydata do członkostwa w Unii, ale też do europejskich organizacji samorządowych i burmistrzów czy merów miast całej Europy o występowanie z podobnym apelem do swoich rządów.

W drugim apelu, dotyczącym przyspieszenia prac nad systemowymi rozwiązaniami w polityce migracyjnej, Zarząd Związku Miast Polskich wyraził wdzięczność mieszkańcom i samorządom polskich miast za ogromne wsparcie dla uchodźców, wszystkich Ukraińców, ich Ojczyzny, ich miast-hromad, świadczone w tak wielu formach i w tak ogromnej skali: „Dziękujemy także licznym środowiskom, zwłaszcza organizacjom i inicjatywom obywatelskim, które od ponad dwóch miesięcy podejmują bezprecedensowe działania w ramach solidarności z Ukrainą.” ZMP już wkrótce opublikuje – m.in. w oparciu o przeprowadzoną w miastach członkowskich ankietę – szkic raportu o wsparciu udzielanym Ukrainie przez polskie społeczności lokalne i regionalne, który będzie stanowić punkt wyjścia do wypracowania niezbędnych rozwiązań długofalowych, systemowych. Do ich powstania przyczyni się też zestaw rekomendacji z wrocławskiego Samorządowego Okrągłego Stołu. Zarząd Związku apeluje - na podstawie odpowiedzi na ww. ankietę - m.in. o: powstrzymanie procesów centralizacyjnych i powrót do pełnego przestrzegania podstawy Konstytucji – zasady subsydiarności, stworzenie system alokacji migrantów, podjęcie ścisłej współpracy z przedstawicielami resortu edukacji Ukrainy, poszerzenie bieżących ułatwień w zakresie przejmowania różnych obiektów i ich przystosowania do zamieszkania w dłuższych okresach czasu dla uchodźców, a także zwiększenie do 2% dobrowolnego odpisu na działalność pożytku publicznego z podatku PIT (który znacznie się skurczył w wyniku zmian w tym podatku) oraz wprowadzenie 1% dobrowolnego odpisu na działalność pożytku publicznego z podatku CIT.

Z kolei w trzecim apelu zwrócono się o możliwie maksymalne wykorzystanie środków unijnych, jakie są w dyspozycji Polski i mogą być przeznaczone na ten cel. Są to: niezakontraktowane dotąd środki z mijającej perspektywy finansowej (wg deklaracji pełnomocnika rządu ds. uchodźców jest to 5% alokacji, która wynosiła 77,6 mld euro na realizację Umowy partnerstwa; oznacza to kwotę ok. 3,88 mld euro) oraz ponad 500 mln euro z otrzymanej zaliczki ze środków instrumentu REACT-EU. „Podkreślamy także, iż obecnie część państw członkowskich UE dokonuje korekt w swoich, zatwierdzonych już krajowych planach odbudowy, uwzględniając obciążenia związane ze wsparciem uchodźców z Ukrainy. Takie korekty są możliwe także w polskim KPO. Postulat stworzenia nowego funduszu UE na ten cel jest możliwy do realizacji tylko po zgło­szeniu stosownego wniosku przez państwo członkowskie (np. Polskę) i jego zatwierdzeniu przez wszystkie państwa członkowskie, co nie będzie łatwe w obecnej sytuacji gospodarczej.” – czytamy w apelu.

Dobry kierunek zmian w planowaniu przestrzennym

Marek Wójcik, sekretarz KWRiST, pełnomocnik Zarządu ZMP ds. legislacyjnych powiedział, że wsparcie finansowe dla JST zaproponowane w projekcie o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (MRiT), wyliczone 1,5 roku temu, związane ze skutkami wynikającymi z wdrożenia rozwiązań (np. przygotowanie planów ogólnych) na pewno nie wystarczy. Powinno być wyższe o 90-100 mln zł. - To nie jest jeszcze projekt ostateczny. Wpłynęło wiele uwag. Nowa wersja projektu pojawi się pod koniec maja. Strona samorządowa KWRiST nie zgodziła się na chodzenie na skróty i proponuje bardziej wnikliwe debatowanie nad tą ważną nowelizacją - mówił M. Wójcik. Radził, aby przyjrzeć się temu projektowi po raz kolejny po wprowadzeniu poprawek. Do Biura ZMP wpłynęły uwagi z kilkudziesięciu miast członkowskich. 

Jak zapewnił dyrektor Biura ZMP, Andrzej Porawski, uwagi zostaną uporządkowane i przekazane do autorów projektu. Przypomniał, że od wielu lat ZMP domagał się konkretnych zmian w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wielu przedstawicieli miast stwierdziło, że regulacja idzie w dobrym kierunku, jednak mają wątpliwości dotyczące tego, czy powinna być to nowelizacja, czy nowy projekt ustawy. Podkreślano, że zapisy zawierają już zmiany systemowe do planowania i zagospodarowania przestrzennego. W przypadku nowelizacji należało by do tego tekstu dołączyć pełen tekst ustawy z naniesionymi poprawkami, które można by czytać w kontekście całej ustawy. W opinii członków Zarządu Związku należy poprzeć zmiany częściowe, ale domagać się zmian systemowych. – Kierunek jest dobry – mówił Zygmunt Frankiewicz, prezes ZMP. – Trzeba to wreszcie ruszyć i wykorzystać pierwszą okazję do istotnej zmiany, bo nie wiadomo kiedy będzie następna. Wnioski będzie można wyciągać po analizie zgłoszonych uwag z miast.

Z kolei Andrzej Porawski wskazywał, że projekt nie reguluje w zadawalający sposób kwestii decyzji o warunkach zabudowy, tzw. wuzetek. Nie jest bowiem wyraźnie napisane, że „wuzetka” nie jest aktem planistycznym i nie rodzi skutków prawnych. Zdaniem ZMP należy tę sprawę załatwić radykalnie – „wuzetki” powinny mieć charakter wyłącznie informacyjny. Oprócz tego ponowiono postulat powiązania podatku od nieruchomości ze sposobem jej użytkowania określonym w akcie prawa miejscowego. Uwagi z miast dotyczą też partycypacji społecznej w procesie planowania przestrzennego. ZMP od dłuższego czasu wnosił, żeby przenieść znaczącą część konsultacji społecznych na projekt uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu, a nie na sam już projekt planu. Wstępna opinia ZMP w tej sprawie w załączeniu.

Szkodliwe i niedostateczne zmiany w oświacie

Zarząd ZMP negatywnie zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy o finansowaniu zadań oświatowych oraz niektórych innych ustaw (PiS), ponieważ po pierwsze wzmacnia szkoły niepubliczne dla dorosłych (idzie pod prąd tego, co do tej pory się robiło, a mianowicie zaostrzało się przepisy dotyczące rozliczania), po drugie - daje możliwości przekształcania szkół niepublicznych w publiczne (1/4 więcej środków, które będą wypłacać samorządy), a po trzecie - odbiera JST wpływ na tworzenie szkół niepublicznych. - Projekt ustawy będzie stanowił obciążenie dla budżetów JST i przysporzy dodatkowe problemy lokalnej polityce oświatowej – argumentował M. Wójcik. Jego zdaniem, projekt ten nie jest popierany przez resort edukacji, ale jest forsowany przez środowiska polityczne. W przypadku Warszawy wysokość dotacji, którą trzeba wypłacić po tej zmianie, w ciągu jednego roku będzie wynosić 336 mln zł.

Marek Wójcik zwrócił uwagę, że projekt ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz ustawy o dochodach JST (MEiN) zawiera tylko niestety niewielką część propozycji zgłaszanych do niej przez środowiska samorządowe przez 2 lata prowadzenia rozmów, tj. spraw związanych z awansem zawodowym, postępowaniem dyscyplinarnym, dostępnością nauczycieli dla dzieci w szkole (1h w tygodniu zamiast 8). Zrezygnowano natomiast np. z kluczowego elementu zmiany pensum dla nauczycieli. Anna Mieczkowska, prezydent Kołobrzegu wyraziła wątpliwość, czy skrócenie czasu awansu zawodowego na nauczyciela mianowanego z 6 do 4 lat jest korzystnym dla jakości edukacji rozwiązaniem – czas pokaże. Niesie to ponadto konsekwencje finansowe, na które samorządy mogą nie być przygotowane. Z kolei Adam Lewandowski, burmistrz Śremu podniósł, że projekt nie uwzględnia w ogóle zjawiska, które dotyka już szczególnie duże miasta, exodusu nauczycieli z zawodu (największy przewiduje się na latach 2024-25). Zarząd zdecydował się przekazać do resortu uwagi z miast.

Więcej przejrzystości

Członkowie Zarządu ZMP zdecydowali, że w obecnej wersji nie mogą pozytywnie zaopiniować projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenie prawa (MRiPS), wzbudzającego ogromne emocje, ale przekażą do projektodawców uwagi zgłoszone przez miasta. Od ich uwzględnienia zależy, czy regulacja ta uzyska pozytywną ocenę ZMP. Projekt jest odpowiedzią na konieczność transpozycji do polskiego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, której czas na implementację upłynął 17 grudnia ub.r. Główne mankamenty tego projektu, na co wskazywali reprezentanci miast członkowskich ZMP, to brak przejrzystości – nie wiadomo, kogo będzie dotyczyć i w jakim zakresie. Zawiera bowiem wiele nieprecyzyjnych zapisów oraz definicji, np. organu publicznego. Wielość organów publicznych może doprowadzać do licznych sporów kompetencyjnych pomiędzy organami publicznymi, a także generować wątpliwości po stronie osób dokonujących zgłoszeń naruszeń prawa, dla których projektowany system powinien być prosty i zrozumiały, pozwalający na łatwą identyfikację organu właściwego w zakresie zgłaszanego naruszenia. Projekt wprowadza dodatkowe obowiązki po stronie JST, dlatego tak bardzo ważne jest rozstrzygnięcie wszelkich niejasności oraz uelastycznienie przepisów. M. Wójcik zaznaczył, że niektóre zapisy w stosunku do poprzednich wersji uległy zaostrzeniu.

Projekty dla Ukrainy

Zarząd zaapelował o jak najszybsze procedowanie i przyjęcie przez Sejm senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz ustawy – Prawo oświatowe. Zawiera on większość postulatów ZMP, które do tej pory nie zostały uwzględnione. Dotyczy m.in. oddolnie prowadzonych przedszkoli dla dzieci uchodźców przez same Ukrainki, oddziałów międzynarodowych czy konkursów dla dyrektorów.

Z kolei negatywnie przez Zarząd został zaopiniowany projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw podatkowych w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, gdyż ogranicza on wpływy samorządów z podatku PIT i CIT. Projekt zmierza do ustanowienia podatkowego bodźca do wspierania wszelkich inicjatyw związanych z przeciwdziałaniem skutkom agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, poprzez zwolnienia w niektórych zakresach z podatku PIT i CIT. Chociaż pomoc obywatelom Ukrainy jest konieczna, nie może się ona jednak odbywać kosztem samorządów, które z uwagi na obecną sytuację gospodarczą - będącą wypadkową wielu czynników – już teraz znajdują się w trudnej sytuacji finansowej. Ewentualna pozytywna opinia ZMP jest uzależniona od wyrównania JST strat.

Środki na oprogramowanie

Zarząd Związku negatywnie zaopiniował także - ze względu na brak odpowiedniej rekompensaty finansowej - projekt ustawy o niektórych umowach zawieranych elektronicznie oraz o zmianie ustawy o pomocy społecznej (MRiPS). Postanowiono również o przekazaniu uwag miast. Zmiana dotycząca systemu finansowania i dokonywania wyboru dostawcy oprogramowania nie jest korzystna dla jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, powoduje bowiem obciążenie dodatkowymi obowiązkami i wprowadza niepewność w zakresie kosztów, jakie jednostka będzie musiała ponosić w związku z funkcjonowaniem systemu teleinformatycznego. Nie wiadomo też, czy wszystkie poniesione koszty zostaną zrekompensowane przez budżet państwa. Przedstawiciele miast związkowych zwrócili uwagę, że do tej pory całe oprzyrządowanie informatyczne dla pomocy społecznej było finansowane przez ministerstwo. Z związku z tym, że to resort wprowadza dalsze zmiany, powinien podtrzymać dotychczasową linię zapewniania środków finansowych na ten cel.

Pozytywnie zaopiniowano projekt ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (wzmacnia organ wykonawczy). Zdecydowano ponadto o przesłaniu uwag dotyczących projektu rozporządzenia MRiPS ws. zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.

Zarząd ZMP podjął uchwałę ws. nadania Medalu Honorowego ZMP prof. Jackowi Majchrowskiemu, prezydentowi Krakowa.

Joanna Proniewicz
rzecznik prasowa ZMP

Załączniki:
Wstępna opinia ZMP w sprawie o projekcie zmian w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym