25 lutego br. odbyło się doroczne Zgromadzenie Ogólne Związku Miast Polskich. Pierwszy raz w historii odbywało się w formule online, a więc jednocześnie we wszystkich miastach członkowskich Związku. Zgromadzenie było transmitowane ze studia w Poznaniu. Wzięło w nim udział 228 delegatów z miast oraz obserwatorzy i goście – przedstawiciele rządu, korporacji samorządowych, samorządowcy nie będący delegatami na Zgromadzenie oraz dziennikarze.

Program zgromadzenia w zasadniczej części wypełniły czynności formalne, które - zgodnie ze statutem - muszą się dokonać na początku roku.
Delegaci przyjęli sprawozdania Zarządu z działalności w 2020 roku, sprawozdania finansowe i bilans Związku. Uchwalili budżet na rok 2021 decydując jednocześnie w drodze głosowania, że składki członkowskie dla miast nie będą w tym roku waloryzowane i pozostaną na niezmienionym poziomie.

Wśród tematów niezwiązanych ze statutem ZMP, pojawiły się kwestie kierunków zmian w finansach samorządowych oraz prac nad aktualizacją Krajowej Polityki Miejskiej (prezentacja Ryszarda Grobelnego - w załączeniu).

Pod dyktando pandemii

Kiedy rok temu, 5 i 6 marca we Wrocławiu odbywało się poprzednie Zgromadzenie Ogólne Związku, do delegatów dotarła informacja o pierwszym w Polsce potwierdzonym przypadku koronawirusa. Od tamtego momentu wszystkie plany, które zakładał Związek na rok 2020 w swojej działalności musiały ulec całkowitemu przeobrażeniu. Miasta musiały zmierzyć się z pandemią koronawirusa – wyzwaniem, które zmusiło je, a także cały Związek do podjęcia nieplanowanych i nieprzygotowanych wcześniej działań oraz do rewizji pierwotnych zamierzeń.

- Rok 2020 pokazał, jak ważne dla samorządów są takie związki jak nasz. Współpraca wszystkich związków samorządowych w tak trudnym okresie wyglądała bardzo dobrze i przyniosła bardzo dobre efekty – mówił do delegatów online prezes ZMP Zygmunt Frankiewicz. – Ten rok był niezwykły i trudny i to nie tylko ze wzglądu na pandemię.

Wśród największych wyzwań, przed którymi Związek Miast Polskich stanął w minionym roku, była oczywiście pandemia, ale także obrona finansów samorządowych, wybory prezydenckie, zapowiadane przez rząd weto do budżetu Unii Europejskiej oraz prowadzone wspólnie przez miasta i Związek projekty.

Skuteczny Związek przyciąga miasta

Prezes ZMP, który jednocześnie pełni funkcję przewodniczącego senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowe zwrócił uwagę, że mimo pandemii udało się przeprowadzić „ofensywę legislacyjną” w Senacie. Senat przyjął 35 własnych projektów ustaw (tylko 20 z nich nadano numery sejmowe). Trzy z tych projektów były zgodne z postulatami Związku i wprost przez Związek opracowywane.
(Więcej na ten temat, a także o działaniach legislacyjnych prowadzonych przez ZMP w Sprawozdaniu Zarządu z działalności Związku w 2020 roku - w załączeniu.)

- Nasze oceny jako samorządu terytorialnego są nadzwyczaj wysokie w porównaniu z innymi organami państwa. Aż 74% mieszkańców Polski dobrze lub bardzo dobrze ocenia działania samorządu. To się nie bierze z niczego. Te efekty działania, m.in. naszego Związku widać po zmieniającej się liczbie miast członkowskich. W ostatnim roku 3 miasta wystąpiły z ZMP, ale 12 miast do nas przystąpiło. Tym samym na początku obecnego roku nasz Związek, licząc 335 miast, reprezentuje interesy 77% miejskiej ludności Polski – mówił Z. Frankiewicz.

Jedność i wspólnota

Do tych słów nawiązała Beata Słaniewska-Moskal, prezydent Świdnicy, członkini Zarządu ZMP.- Za nami bardzo trudny rok, którego skali trudności nikt nawet sobie nie wyobrażał. W tych trudnych czasach integracja była nam potrzebna i widać, że coraz więcej miast dostrzega potrzebę wspólnoty i wspólnego działania.

Mówiąc o skuteczności działań Związku w minionym roku, przytaczając wydarzenia, na które udało się wpłynąć, na przykład skuteczne zablokowanie forsowanych przez partię rządzącą, a zagrażających zdrowiu wyborów prezydenckich 10 maja, prezes Związku podkreślił: - Jesteśmy skuteczni i silni, kiedy jesteśmy razem. Miniony rok pokazuje, że w najważniejszych sprawach jesteśmy zawsze razem.

Nowy pomysł na finanse JST

Wśród gości spotkania, którzy zabrali głos, byli ministrowie Małgorzata Jarosińska-Jedynak, Paweł Szefernaker i Sebastian Skuza. Ten ostatni, reprezentując Ministerstwo Finansów mówił o przygotowanych zmianach prawnych w dziedzinie finansów, podkreślając, że obecne rozwiązania funkcjonują już długo i nie do końca przystają do zmieniającej się sytuacji. Resor finansów zakłada stały i przewidywalny charakter dochodów JST, tak by dochody z CIT i PIT były przekazywane w równych miesięcznych ratach. Kolejne z zaproponowanych przez Ministerstwo Finansów rozwiązań to powiązanie dochodów jednostek samorządu terytorialnego ze średniookresową dynamiką Produktu Krajowego Brutto.
- Zaproponowana koncepcja przyczyniłaby się na pewno do stabilizacji dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Dochody byłyby tym samym dużo mniej podatne na wahania koniunktury gospodarczej oraz na zmiany prawne w podatkach dochodowych – stwierdził wiceminister. - Wpłynęłoby to na zabezpieczenie w każdym roku przewidywalnego finansowania dla każdej jednostki samorządu terytorialnego przy znacznym wzmocnieniu antycykliczności i pewności dochodów samorządowych.

Przy ustalaniu zarówno globalnej kwoty udziału samorządów terytorialnych we wpływach z podatku CIT i PIT, jak też kwot dla pojedynczej jednostki uwzględniana miałaby być trzyletnia średnia wpływów podatkowych w miejsce obecnych wpływów jednorocznych. - Dzięki temu te dochody byłyby dużo bardziej stabilne w skali makro, ale też rozwiązanie chroniłoby przed wahaniem lokalnej koniunktury – ocenił Sebastian Skuza.

Resort finansów planuje także „wyeliminowanie problemu Janosikowego”. Nowe rozwiązanie miałoby pozwolić unikać sytuacji, w której naliczenie należnych kwot następuje w okresie koniunktury, a wpłata w okresie dekoniunktury. Trwają też prace nad projektem subwencji rozwojowej o charakterze proinwestycyjnym.

Finansowe problemy miast

Sebastian Skuza nawiązał także do wyników finansowych jednostek samorządu terytorialnego za rok 2020. Zauważył, że przy planowanym dużym deficycie jest spora nadwyżka operacyjna podkreślając, że w okresie pandemii strona rządowa wobec samorządów wykazała spore zainteresowanie i zwiększenie finansowania głównie poprzez Fundusz Inwestycji Lokalnych.

W odpowiedzi na to dyrektor Biura ZMP, Andrzej Porawski podkreślił, że duże miasta na prawach powiatu oraz gminy miejskie w największym stopniu zostały dotknięte przez zmiany prawa dotyczące podatków. Spadek dochodów nie ma związku z pandemią – stwierdził dyrektor i zaznaczył: - Wbrew obawom spadek nie jest tak duży, jak się można było spodziewać, notujemy jednak niższe dochody z PIT i nadwyżki operacyjnej. Główne przyczyny pogorszenia to nie pandemia, lecz zmiany w ustawie o PIT, inne ubytki ustawowe, pogłębiające się niedoszacowanie subwencji szkolnej i szybki wzrost cen energii i kosztów pracy.

W związku z pogarszającą się sytuacją finansową miast Andrzej Porawski zapowiedział powstanie „Koalicji dla Miast”. Będą ją tworzyć Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich i Unia Miasteczek Polskich, a poparcia tej idei udziela także Związek Powiatów Polskich.

Samorządowcy, angażujcie się!

- Przed nami ogromne wyzwania – mówił do delegatów prezes Związku Z. Frankiewicz.- Pomimo jednostkowych dobrych opinii, nasz kraj zmierza w złą stronę i wymaga zaangażowania w sprawy państwowe. Liczę na Państwa, na samorządowców, którzy jesteście profesjonalni, pragmatyczni, potraficie pracować i zarządzać, że włączycie się w te sprawy państwowe. To już nie jest tak, że polityka nas może nie obchodzić. Polityka wpływa na samorząd terytorialny tak, że może go wręcz zniszczyć. Jeżeli my nie zatroszczymy się o losy państwa, możemy się znaleźć w rzeczywistości znacznie gorszej niż obecna. Dlatego w związku z istniejącymi zagrożeniami apeluję o zaangażowanie.

Na szerszą relację ze Zgromadzenia Ogólnego ZMP zapraszamy do najbliższego wydania Miesięcznika „Samorząd Miejski”.

Materiały ze Zgromadzenia Ogólnego, w tym przyjęte uchwały - TUTAJ

Ewa Parchimowicz

Załączniki:
Sprawozdanie Zarządu z działalności ZMP w 2020 r.
Aktualizacja Krajowej Polityki Miejskiej - prezentacja R. Grobelnego