Związek Miast Polskich

Jednym z aktualnych wyzwań polityki rozwoju jest jej integracja i wzmacnianie na poziomie lokalnym, regionalnym i ponadregionalnym – powiedziała wiceminister Małgorzata Jarosińska-Jedynak na konferencji „Zintegrowane planowanie rozwoju – szansa dla samorządów”, która odbyła się 16 lipca w Kolbuszowej. Organizatorem debaty był Związek Miast Polskich oraz Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego.

Widzimy potrzebę zwiększania odpowiedzialności samorządu za procesy kreowania warunków do rozwoju oraz przygotowania przemyślanych projektów zorientowanych na poprawę sytuacji społeczności lokalnych. W tym zakresie szczególnie ważne jest zintegrowane podejście samorządów do rozwoju, w wymiarze terytorialnym, przestrzennym i sektorowym – podkreśliła wiceminister Jarosińska-Jedynak.

Dyrektor Biura ZMP Andrzej Porawski, zwracał uwagę na konsekwencje dla samorządów, jakie niesie za sobą potrzeba projektowania rozwoju już nie w granicach własnego samorządu, a budowaniu relacji sąsiedzkich, poszukiwaniu potencjałów całego obszaru oraz docelowo wspólne uzgadnianie i organizowanie świadczenia usług publicznych na obszarze szerszym niż pojedyncza jednostka. Są to konsekwencje dotyczące konieczności zmiany sposobu myślenia o planowaniu i zarządzaniu rozwojem, a także dla wzmacniania umiejętności zarządczych wśród samorządów.

Reprezentujący Zarząd Województwa Podkarpackiego, Marszałek Władysław Ortyl oraz wicemarszałek Ewa Draus, zwracali uwagę na możliwości dla samorządów, jakie niesie terytorializacja polityki rozwoju, oraz prezentowali podejście Zarządu Województwa Podkarpackiego do identyfikacji obszarów strategicznej interwencji, w tym miejskich obszarów funkcjonalnych i gmin zmarginalizowanych. Wskazywali także w swych wystąpieniach na przydatność projektu doradczego CWD dla wsparcia obszarów zmarginalizowanych i w przekazaniu umiejętności zintegrowanego planowania.

Aktualnie, obserwujemy bardzo duże zainteresowanie samorządów strategiami ponadlokalnymi, obejmującymi kilka lub więcej samorządów, w tym także planami działań ZIT czy Innych Instrumentów Terytorialnych. Samorządy, chcąc skorzystać z funduszy UE, przede wszystkim z regionalnych programów operacyjnych, przygotowują, lub tez będą opracowywać w najbliższej przyszłości dokumenty, opierając się na współpracy z innymi samorządami. Celem konferencji było więc wypromowanie i zarekomendowanie JST wdrożenia odpowiedniego standardu zintegrowanego planowaniu rozwoju - łączącego wymiar strategiczny oraz przestrzenny.

Punktem odniesienia dla konferencji jest proces terytorializacji polityki rozwoju, bardzo widoczny i promowany w krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych (Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju i in.) oraz w aktualnej perspektywie budżetowej europejskiej polityki spójności na lata 2021-2027. Podkreśla on rolę konkretnego terytorium, gminy, powiatu czy regionu, w polityce rozwoju. Jego kluczowym elementem jest obszar funkcjonalny, a więc wyodrębniony, ze względu na wspólne cechy teren, niekoniecznie zgodny z granicami administracyjnymi, z występującymi silnymi wewnętrznymi powiazaniami, dysponujący unikalnymi, endogenicznymi zasobami rozwojowymi, które najpierw trzeba ‘odnaleźć’ a potem odpowiednio wykorzystać, opierając na nich swój własny pomysł na rozwój. Te obszary, do których adresowana jest specyficzna interwencja publiczna, to obszary strategicznej interwencji.

Jak podkreślał Jacek Woźniak, doradca miast ZMP i pomysłodawca konferencji, chodzi o to, aby budując strategię rozwoju samorząd, lub kilka współpracujących ze sobą jednostek, tworzących np. miejski obszar funkcjonalny, od początku prac włączały wątki przestrzenne, gdyż takie podejście daje najciekawsze rezultaty oraz stwarza możliwość poprawy efektywności i skuteczności działań rozwojowych. Nic bowiem nie zastąpi w dokumencie strategii mapy, na której zaznaczymy kluczowe inwestycje, ale także np. obszary nie podlegające zabudowie, obszary chronionego krajobrazu, czy strefy aktywności gospodarczej. Takie podejście do planowania rozwoju umożliwia tez inna, łatwiejszą dla mieszkańców, percepcję dokumentów strategicznych, poprzez konkretyzację i ‘wizualizację’ zapisów strategii oraz sprzyja pełniejszej partycypacji społecznej podczas prowadzonych prac. Zintegrowane podejście jest także odpowiedzią na zgłaszane od wielu lat postulaty łączenia sfery planowania strategicznego i przestrzennego, i likwidacji dualizmu, nadal panującego w tej sferze w Polsce.

Ze strony ZMP, doradca miast Grzegorz Roman wskazywał na zalety koordynacji działań w tym możliwość osiągnięcia celów niemożliwych do uzyskania bez wywołanego efektu synergii a także na wyzwania zintegrowanego podejścia, w tym hierarchiczność, spójność sytemu, oraz konieczność zdefiniowania prawnego charakteru ustaleń przestrzennych w strategii rozwoju.

Marek Karzyński, doradca miast z ZMP zaprezentował wybrane elementy modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej, opracowywanego w ramach CWD ZMP dla dwóch partnerstw: szczecineckiego i kolbuszowskiego. Ze względu na etap prowadzonych prac, wystąpienie koncentrowało się na części diagnostycznej, zwracając szczególną uwagę na bardzo negatywne konsekwencje procesu rozpraszania zabudowy, stwarzającego dla samorządów realną barierę procesów rozwojowych. Dorobek CWD w zakresie modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej ma charakter pilotażowy, i wyznacza standard, który wydaje się być niezwykle obiecującą propozycją dla tych samorządów w Polsce, które będą rozpoczynały prace nad nową generacją dokumentów planistycznych.

Dr hab. Łukasz Mikuła oraz dr inż. Przemysław Ciesiółka zaprezentowali tezy z ekspertyzy przygotowanej aktualnie na zlecenie MFiPR, przez zespół pod kierunkiem prof. P. Churskiego, na temat strategii ponadlokalnej, w tym przykładowego modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej, wraz z propozycją delimitacji, w zależności od typu, obszarów funkcjonalnych.

Jakub Szymański, dyrektor Departamentu Zarządzania Programami Operacyjnymi z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, zaprezentował małopolską szkołę podejścia terytorialnego, z uwzględnieniem szerokiej palety instrumentów terytorialnych.

Piotr Zygadło, dyrektor Departamentu Regionalnych Programów Operacyjnych, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, rozwinął bardzo aktualną i ważną dla samorządów tematykę instrumentów terytorialnych w okresie programowania 2021-2027, koncentrując się szczególnie na wyzwaniach związanych ze stosowaniem Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych.

Dyrektor Departamentu Planowania Przestrzennego, Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii, Michał Gil, przedstawił wybrane elementy przygotowywanej (i powszechnie oczekiwanej!) reformy systemu planowania przestrzennego, w tym nowy instrument planowania jakim ma być Plan Ogólny.

Dr hab. Andrzej Sztando, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, oceniał zalety i wyzwania stojące przed integracją planowania, w wymiarze lokalnym, ponadlokalnych oraz regionalnym.

W 4 sesji, prowadzonej przez dr Pawła Waisa, dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, 4 spośród 38 partnerstw objętych wsparciem doradczym w ramach programu CWD, prezentowało doświadczenia pracy, opartej o metodykę i narzędzia oferowane przez ZMP, a także zidentyfikowane obszary współpracy.

Jarosław Komża, doradca strategiczny z ZMP, kierujący programem CWD, obejmującym niemal 400 JST z 15 województw, a więc największym aktualnie w Polsce programem terytorializacji polityki rozwoju, zwrócił się z apelem do MFiPR oraz samorządów województw o umożliwienie dwóm podstawowym typom OSI (miastom średnim, w tym tracącym funkcje, i ich obszarom funkcjonalnym oraz zespołom gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w tym małym miastom borykającym się z problemami) szerokiego wsparcia z zakresu wszystkich celów polityki spójności, oraz o udzielenie systemowego wsparcia doradczego dla samorządów lokalnych, z poziomu krajowego, regionalnego oraz przez ZMP, poprzez m. in. kontynuację takich inicjatyw jak CWD.

Zapis konferencji dostępny jest poniżej:

Fragment konferencji Zintegrowane planowanie rozwoju – szansa dla samorządów (Kolbuszowa, 16.07.2021)
Sesja 2: Model struktury funkcjonalno-przestrzennej a potrzeba integracji planowania rozwoju.