Zmiany systemowe w finansach

Członkowie Zarządu zapoznali się z informacją o spotkaniu w Ministerstwie Finansów na temat reformy dochodów JST – szczegółowych rozwiązań i ich skutków, które odbyło się 6 maja br. Więcej o tym – TUTAJ. Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP zwracał uwagę, że zaprezentowany projekt nowych rozwiązań nie jest ostateczny, bowiem nie zawiera symulacji skutków proponowanych przepisów, gdyż nie są jeszcze dostępne niezbędne do ich obliczenia dane. Ministerstwo szacuje, że dane będą dostępne na początku czerwca br. Dlatego w tej sytuacji najważniejszym zadaniem bieżącym staje się zaopiniowanie zaproponowanego przez resort zestawu wskaźników, które posłużą do wyliczania potrzeb finansowych każdej jednostki, a w konsekwencji do ustalenia należnej jej kwoty subwencji ogólnej. Stąd podjęto decyzję, aby wystosować apel do wszystkich miast członkowskich o nadsyłanie uwag do tej części założeń systemu. Chodzi o to, aby zaproponowane wskaźniki zapewniły dobre obliczenie potrzeb finansowych każdego miasta. Kluczowe dla kształtu tej przyszłej ustawy jest m.in. podanie właściwej przeliczeniowej liczby mieszkańców. 

Przy okazji rozmowy na temat finansów samorządowcy z miast podkreślali, że prace nad nowym systemem mogą okazać się niewystarczające, aby było możliwe zapięcie ich budżetów w tym roku. Trudna sytuacja, w jakiej znalazły się samorządy z powodu Polskiego Ładu, wymaga ich zdaniem dodatkowego wsparcia jeszcze w 2024 roku, chociaż wszyscy są zgodni co do tego, że samorządy nie powinny być klientem rządu. - Powinniśmy walczyć o stan docelowy - nowa ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2025 r., ale także o transfer dodatkowych pieniędzy na załatanie bieżących dziur w finansach JST, aby zapewnić im płynność do końca roku – mówił Zygmunt Frankiewicz, prezes ZMP.

O niebezpiecznych odpadach

Zarząd Związku negatywnie zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz ustawy o zmianie ustawy o odpadach przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, który wciąż nie załatwia systemowo problemu odpadów niebezpiecznych. - Musimy wyłożyć duże pieniądze, mieszkańcy zapłacą za niedopatrzenia rządu, dlatego nie jest to satysfakcjonujące rozwiązanie. Mamy swoje propozycje dotyczące odpadów niebezpiecznych – przypomniał prezes ZMP. 

Związek przygotował już we wrześniu ubiegłego roku propozycję zmiany ustawy o odpadach (poprzez dodanie art. 26 b), która doprecyzowuje zapisy i wprost mówi o tym, że usuwanie odpadów niebędących odpadami komunalnymi, czyli właśnie tych niebezpiecznych, jest zadaniem zleconym gminom, na które otrzymują one dotację z budżetu państwa. Przerzucanie na barki JST likwidacji nielegalnych wysypisk odpadów niebezpiecznych, znajdujących się często na terenach prywatnych, jest wielką niesprawiedliwością. Samorządowcy z miast podkreślają, że likwidacja nielegalnych wysypisk nie jest zadaniem własnym gminy, bo nie są to odpady komunalne i gminy nie mają środków, które można by przeznaczyć na ich likwidację, gdyż mogą zajmować się tylko gospodarką odpadów komunalnych. Wynika to też nota bene zeszłorocznego raportu Najwyżej Izby Kontroli, który jasno wskazuje, że to rząd powinien zapłacić za utylizację niebezpiecznych odpadów. Więcej pisaliśmy o tym – TUTAJ.

Zarząd również negatywnie zaopiniował senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ponieważ przedstawiciele miast wskazywali na zagrożenia dotyczące konieczności wypłat odszkodowania przez gminy w przypadkach, gdy zakaże się wznoszenia ogrodzeń czy umieszczania tablic reklamowych w sytuacjach, które dopuszcza prawo budowlane.

Kontrowersje wokół pomocy społecznej

W dyskusji na temat rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej, który przewiduje wypłatę dodatkowego wynagrodzenia dla pracowników socjalnych, pojawiły się kontrowersje dotyczące konsekwencji tej regulacji. Wskazywano przede wszystkim na brak doprecyzowania, jak traktować pracowników zatrudnionych w centrach obsługi (chodzi o takie stanowiska, jak pedagog, psycholog, pracownik socjalny), a także na doraźność tego rozwiązania, które ogranicza samodzielność JST. Zagrożeniem mogą być żądania innych grup pracowników JST dotyczące podwyżek pensji. Zdaniem Jacka Sutryka, prezydenta Wrocławia, w związku z tą regulacją konieczna jest ponowna rewizja podziału zadań między samorządem a rządem.

Korzystne zmiany dla rodziców

Pozytywną opinię z uwagami z miast wydano wobec projektu MPRiPS ustawy o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka –„Aktywny rodzic”. Projekt ustawy jest częścią programu „Aktywny Rodzic” – systemowej strategii wspierania rodziców w skutecznym łączeniu ról rodzinnych z aktywnością zawodową. Stanowi on kompleksowe podejście do wspierania rodziców dzieci w tzw. wieku żłobkowym, zapewniając im różnorodne formy wsparcia w zależności od ich potrzeb i sytuacji życiowej. Proponowane świadczenia to: „aktywni rodzice w pracy”, „aktywnie w żłobku” oraz „aktywnie w domu”. Uwagi miast dotyczą skrócenia bądź usunięcie art. 13 ust. 2 pkt 1 i pkt 2, które mówią o obowiązku posiadania przez dyrektora żłobka 3-letniego doświadczenia w pracy z dziećmi, z uwagi na trudności związane z przeprowadzaniem konkursu przy tak przyjętych założeniach, a także wyłączenia świadczenia spod egzekucji komorniczej, podobnie jak w przypadku innych świadczeń pochodzących z dotacji celowej z budżetu gminy. 

Pozytywnie zaopiniowano zapis w projekcie MRPiPS ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który wprowadza długo wyczekiwane zwiększenie, niewaloryzowanego od 13 lat, zasiłku pogrzebowego. Jednak wątpliwość budzi określenie, że w przypadku gdy zwiększona kwota wciąż nie będzie odpowiadała faktycznie poniesionym wydatkom, to uprawnieni będą mogli wnioskować do ośrodka pomocy społecznej o dodatkowe 2000 zł zasiłku. Są to środki pochodzące w 100% z budżetów JST i przyznawane bywają uznaniowo. W opinii przedstawicieli miast nie powinno się tak wyraźnie zachęcać do korzystania z tych środków, które mają co do zasady mieć charakter incydentalny i powinny dotyczyć tylko naprawdę uzasadnionych sytuacji.

Zła regulacja o ochronie ludności

Zarząd ZMP wyraził kategoryczny sprzeciw wobec projektu ustawy PIS o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej. Wskazywano na brak rozwiązania problemu budownictwa ochronnego oraz na to, że zagadnienia edukacji w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej zostały sformułowane w sposób chaotyczny i wewnętrznie sprzeczny. W projekcie tym połączono kwestie ochrony ludności z zapisami określającymi stan klęski żywiołowej, co w sposób bardzo kategoryczny strona samorządowa KWRiST krytykowała podczas opiniowania „poprzedniej wersji” projektu. Ponadto w ustawie znalazły się zapisy mówiące o tym, że organy ochrony ludności w ramach posiadanych zasobów ochrony ludności mogą, w celu zapobieżenia lub reagowania na sytuację kryzysową, dokonywać bezpłatnego użyczenia lub wypożyczenia tych zasobów. Pojawia się pytanie: kto będzie ponosił koszty eksploatacji (zużycia) użyczonych sił i środków w ramach wsparcia innych podmiotów ochrony ludności.

Konieczna rozmowa z rządem o polityce mieszkaniowej

Przy okazji opiniowania projektu ustawy przygotowanego przez MRiT o „kredycie mieszkaniowym #naStart” samorządowcy z miast komentowali, że program ten może spowodować podwyższenie cen mieszkań, ruch na rynku deweloperskim, wzrost kaucji dla mieszkań budowanych w systemie TBS (mieszkania te staną się mniej dostępne), czyli niesie ze sobą negatywne konsekwencje poprzednich programów. Zdaniem prezesa Związku, należy zwrócić uwagę na inne rozwiązanie, a mianowicie wsparcie budownictwa mieszkań na wynajem budowanych przez JST. Dlatego Zarząd proponuje wspólną z rządem dyskusję o polityce mieszkaniowej.

Propozycja zmiany w wynagrodzeniach pracowników samorządowych

Pozytywnie, ale z uwagami, reprezentanci miast członkowskich zasiadający w Zarządzie zaopiniowali projekt rozporządzenia RM zm. rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Nowelizacja ma na celu uaktualnienie minimalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych. Projekt przewiduje – w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę – podwyższenie kwot minimalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego i ustalenie ich w wysokości od 4000 zł w I kategorii zaszeregowania (dotychczas 3300 zł) do 6200 zł w XX (ostatniej) kategorii zaszeregowania (dotychczas 5200 zł). Zmiana przepisów dotyczących wynagradzania pracowników samorządowych w obecnym kształcie to powielanie zaniechań poprzedniej ekipy rządzącej związane ze złą praktyką zaniżania wynagrodzenia od I do VI kategorii zaszeregowania w stosunku do wynagrodzenia minimalnego. Dlatego ZMP powtarza postulat z 2023 roku, aby wynagrodzenie minimalne w I kategorii zaszeregowania pracowników samorządowych było równe minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Jest to rozwiązanie przejrzyste i logiczne.

Pozytywnie o rozporządzeniach

Pozytywną opinię otrzymały też projekty rozporządzeń: ME zm. rozp. ws. warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (racjonalna organizacja nauczania religii i jej wpływ na wydatkowanie środków publicznych), MPRiPS zm. rozporządzenie w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (obniża się staż pracy z 4 do 3 lat wobec inspektora wojewódzkiego upoważnionego do wykonywania w jednostkach podlegających kontroli) oraz MI ws. oceny ryzyka wystąpienia wypadków i dotkliwości ich skutków oraz kategorii bezpieczeństwa ruchu drogowego (uwaga – zasadne jest przygotowanie i przeprowadzenie przez Ministrerstwo szkoleń dla zarządców dróg w zakresie oceny ryzyka wystąpienia wypadków i dotkliwości ich skutków oraz kategorii bezpieczeństwa ruchu drogowego, aby ujednolicić procedury oceniania).

Dla rozwoju kompetencji cyfrowych

Zarząd pozytywnie zaopiniował „Program współpracy Ministra Cyfryzacji z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie na lata 2025-2027”. Program zakłada zaangażowanie organizacji pozarządowych w realizację zadań na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych obywateli, rozwoju cyfrowej gospodarki i cyfrowej transformacji instytucji publicznych, m.in. poprzez: kształtowanie otwartych postaw społecznych wobec nowych technologii cyfrowych takich jak sztuczna inteligencja, Internet rzeczy czy blockchain, wspieranie i rozwijanie potencjału organizacji pozarządowych, aktywności obywatelskiej oraz nieformalnych inicjatyw, a także tworzenie efektywnych i skutecznych kanałów komunikacji z organizacjami pozarządowymi, mającymi na celu wypracowywanie wspólnych rozwiązań. Celem programu jest też zapewnienie efektywnego wydatkowania środków służących współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP