W posiedzeniu Komisji udział wzięła m.in. Dorota Lewkowicz, zastępca dyrektora Departamentu Podatków i Opłat Stanowiących Dochód Jednostek Samorządu Terytorialnego Ministerstwa Finansów.

W trakcie dwudniowych obrad członkowie Komisji omówili propozycje zmian do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która wprowadza zasadniczą zmianę w sposobie ustalania dochodów JST z tytułu udziałów w podatkach dochodowych. Rozmawiano ponadto o Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), dostępnych środkach finansowych na realizację zadań inwestycyjnych dla małych miast oraz finansowaniu oświaty, w tym również o kwestii dotacji dla szkół i przedszkoli stowarzyszeniowych. Dyskutowano też nad zakazem zatrudnienia według ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (wójtów, burmistrzów, prezydentów) oraz zasadności przyznania rekompensaty. Członkowie Komisji zapoznali się także z prezentacją przygotowaną przez burmistrza Paczkowa dotyczącą deinstytucjonalizacji usług społecznych w obszarze mieszkalnictwa na przykładzie mieszkań wspomaganych/chronionych.

Wiele emocji podczas spotkania Komisji wzbudziła ustawa o dochodach JST. Marek Wójcik mówiąc o niej stwierdził, że jest to dopiero początek drogi. - Jest to rozpoczęcie prac nad ukształtowaniem racjonalnego systemu finansowania dochodów jednostek samorządu terytorialnego i niczego jeszcze nie skończyliśmy. Tak też umówiliśmy się z Ministrem Finansów w sierpniu ubiegłego roku. Powstał protokół, który zawiera 8 elementów kluczowych, o których mamy dalej rozmawiać – powiedział.

Wśród nich jest kwestia nowego systemu finansowania edukacji, nowe determinanty finansowania samorządów, które przesądzają o tym, w jak sposób są dystrybuowane środki - Zgłaszaliśmy ogromnie dużo propozycji zmian, nie byliśmy do końca usatysfakcjonowani, ale trzeba powiedzieć sobie wprost, że zdawaliśmy sobie sprawę z faktu, że ta ustawa nie do końca nas satysfakcjonuje, ale parliśmy do przodu po to, żeby jednak ją mimo wszystko w roku 2024 uchwalić i wydaje mi się, że mieliśmy rację, bo z każdym następnym rokiem byłoby coraz trudniej uzyskać dla nas korzystne rozwiązania - mówił M. Wójcik.- Jako Związek zdajemy sobie sprawę z ułomności tego rozwiązania prawnego, mówimy o tym, że to jest początek i dobrze, że się zaczęło w tej kwestii coś dziać. Udało się przekonać resort finansów i w projekcie ustawy mówi się o tym, że te determinanty będą w trakcie roku zmienione w drodze rozporządzenia Ministra Finansów i od nowego roku będą inne. Będziemy jako Związek współpracować, ale nie posiadamy takich danych, które pozwalałyby na określenie obiektywnych kryteriów. Takimi danymi dysponuje Minister Finansów. Prosimy o to, żeby Ministerstwo Finansów w tej sprawie wywiązało się ze swojego obowiązku i przedstawiło swoje sugestie.

Wiceprezes Związku Krzysztof Kosiński, prezydent Ciechanowa jako członek Komitetu Monitorującego KPO przedstawił członkom Komisji informacje na temat Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) oraz dostępnych środków finansowych na realizację zadań inwestycyjnych dla małych miast. W swojej prezentacji omówił refinansowanie inwestycji w ramach preferencyjnej pożyczki. Jest to instrument zielonej transformacji miast, obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Warto sięgnąć po pożyczkę w ramach KPO, ponieważ ma ona charakter preferencyjny. Przy jej pomocy można refinansować inwestycje, które już się w przeszłości zrealizowało. Wartość wniosku od 2 milionów do 500 milionów złotych, okres spłaty 20 lat. Jest też karencja w spłacie - 24 miesiące od zakończenia tej inwestycji.

Jak wynika z deklaracji Minister Rozwoju, 26 miliardów złotych (początkowo 30 mld zł) z tego instrumentu będzie przesunięte z zielonej transformacji miast na obronność. - My jako Związek Miast Polskich przedstawiliśmy swoje stanowisko razem z dwoma innymi korporacjami - Unią Metropolii Polskich i Unią Miasteczek Polskich, gdzie wyraźnie protestowaliśmy przeciwko przesuwaniu tych pieniędzy, bo one są nam potrzebne i wiemy, że kolejne samorządy na te pieniądze czekają – mówił Krzysztof Kosiński.

Marek Wójcik przedstawił członkom Komisji treść stanowiska trzech korporacji samorządowych w tej sprawie.

Członkowie Komisji Małych Miast dyskutowali także o problemach finansowania oświaty. Marek Wójcik przedstawił członkom Komisji dotychczasowe działania Związku w tej dziedzinie oraz informację ze spotkania, które odbyło się 25 marca br. Przedstawiciele strony samorządowej spotkali się z resortami edukacji oraz finansów, by omówić kwestie finansowania oświaty, w tym wyliczenia potrzeb oświatowych. Zdaniem samorządowców zostały one nieprawidłowo obliczone - zaniżone o około 40 mld zł. Z początkiem tego roku weszła w życie reforma finansowania samorządów. Zakłada ona, że głównym źródłem dochodów JST są dochody podatkowe, a subwencje z budżetu państwa będą miały charakter uzupełniający. Stąd dotychczasową subwencję oświatową zastąpiły tzw. potrzeby oświatowe. Strona samorządowa jeszcze w grudniu 2024 roku przekazała pakiet postulatów dotyczących poprawy sytuacji finansowej w oświacie. W lutym br. wszystkie korporacje tworzące stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego przekazały na ręce wiceminister edukacji narodowej, Katarzyny Lubnauer wspólne postulaty.

Komisja Małych Miast zapoznała się również ze stanowiskiem Komisji Edukacji Związku Miast Polskich w sprawie proponowanych przez samorządy zmian w systemie oświaty, szczególnie w zakresie finansowania zadań oświatowych, kontroli wykorzystywania przez podmioty niepubliczne otrzymywanych dotacji, kłopotów demograficznych i wywołanych nimi problemów w zakresie organizowania sieci szkół i przedszkoli. Komisja popiera wszystkie dotychczas zgłaszane przez Związek postulaty, jednocześnie wskazuje dodatkowo, że uregulowania wymagają wynagrodzenia nauczycieli, (najlepiej aby Ministerstwo Edukacji przejęło w całości finansowanie wynagrodzeń), finansowanie kształcenia dzieci z niepełnosprawnościami, kwestia wydawania orzeczeń o niepełnosprawności w trakcie roku szkolnego, mechanizm weryfikacji liczby dzieci w trakcie roku szkolnego, bo skala zmian jest bardzo duża. Samorządowcy chcą ponadto umożliwienia tworzenia, łączenia i funkcjonowania przedszkola, żłobka i szkoły w jednym budynku, postulują też przeniesienie żłobków i przedszkoli do kompetencji jednego ministerstwa. Członkowie Komisji wskazywali też na problem z finansowaniem stołówek w szkołach, gdzie samorządy płacą za pracowników, czego nie robią szkoły niepubliczne, ponieważ zamawiają catering.

W drugim dniu obrad przewodniczący Komisji Małych Miast przedstawił prezentację na temat deinstytucjonalizacji usług społecznych w obszarze mieszkalnictwa na przykładzie mieszkań wspomaganych/chronionych w Paczkowie. Jest to proces działań i usług świadczonych na poziomie lokalnym i przez społeczności lokalne, którego celem jest jak najszersza eliminacja konieczności świadczenia działań i usług instytucjonalnych- świadczonych przez państwo lub samorząd.

Komisja przyjęła też stanowisko w sprawie wprowadzenia zabezpieczeń dla osób publicznych po sprawowaniu funkcji wójta, burmistrza oraz prezydenta miasta. W stanowisku podkreślono, że „Wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast to przedstawiciele społeczeństwa, którzy pełnią kluczowe funkcje w samorządzie terytorialnym, działając na rzecz społeczności lokalnych i podejmując istotne decyzje mające wpływ na życie mieszkańców. Ich mandaty są wynikiem bezpośrednich wyborów, co nadaje im demokratyczny charakter i wiąże się z ogromną odpowiedzialnością. Jednakże, obecne przepisy prawa powodują że po zakończeniu dwukadencyjności, zwłaszcza w późniejszym wieku zawodowym powyżej 50 roku życia, pozostają oni bez gwarancji zabezpieczenia finansowego, co może być źródłem niepokoju i niepewności co do ich przyszłości. Warto zauważyć, że osoby pełniące funkcje publiczne w samorządzie są zobowiązane do podejmowania trudnych decyzji, które niejednokrotnie wiążą się z ryzykiem utraty popularności, a w efekcie – mandatu”.

Zdaniem Komisji, istnieje potrzeba wprowadzenia na poziomie ustawowym regulacji, które zapewnią samorządowcom prawo do wcześniejszej emerytury, szczególnie dla tych, którzy zostali wybrani po 40 roku życia oraz będą pełnić funkcję wójta, burmistrza, prezydenta przez dwie kadencje z rzędu. Wysokość emerytury powinna wynosić nie mniej niż 85% maksymalnego ustawowego wynagrodzenia brutto w danym samorządzie. Tego rodzaju rozwiązanie mogłoby stanowić formę zabezpieczenia ich przyszłości oraz docenienia ich zaangażowania w pracę na rzecz społeczności lokalnych. Wprowadzenie powyższej propozycji emerytalnej byłoby także wyrazem docenienia trudnej i odpowiedzialnej pracy wójta, burmistrza i prezydenta, stanowiąc motywację dla przyszłych kandydatów na te stanowiska, których bogate doświadczenie w obszarze zarządzania, zarówno kapitałem ludzkim jak i w dziedzinach związanych z finansami, stanowiłoby zachętę do poświęcenia się na rzecz rozwoju lokalnego, w najbardziej produktywnych latach swojego zawodowego życia.

„Apelujemy do Prezesa Rady Ministrów o rozważenie wprowadzenia regulacji, które umożliwią samorządowcom korzystanie z wcześniejszej emerytury, co przyczyni się do stabilizacji ich sytuacji życiowej oraz zwiększenia efektywności działań samorządowych. Wierzymy, że takie zmiany będą korzystne zarówno dla samorządowców, jak i dla społeczności, które reprezentują” – czytamy w stanowisku.

Ustalono, że kolejne posiedzenie Komisji Małych Miast odbędzie w dniach 9-10 maja w Solcu Kujawskim, którego burmistrz zaprosił przedstawicieli ZMP w związku obchodami 700 lecie nadania praw miejskich temu miastu. Podczas posiedzenia omówiona zostanie Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej wraz z rozporządzeniami.

Jolanta Hałas
Zastępca dyrektora Biura Związku

Pełna treść komunikatu z posiedzenia Komisji Małych Miast ZMP znajduje się w załączeniu.

Załączniki:
Komunikat z posiedzenia Komisji Małych Miast w Krynicy Morskiej